چک یکی از مهمترین اسناد مالی می باشد، که در جامعه امروزی کاربرد های گوناگونی دارد. چک در واقع یک سند اعتباری است که به واسطه آن، افراد میزان مشخصی از وجه حساب خود را به دیگری پرداخت می نمایند. پس عملا چک را می توان یک ابزار پرداخت به حساب آورد. امروزه این سند مالی در معاملات کاری و تجاری بسیار مورد استفاده قرار می گیرد. حال هرگاه فردی اقدام به صدور چک می نماید، در برابر این عمل خود مسئولیت قانونی خواهد داشت. چرا که حساب فرد باید در روز وصول چک دارای موجودی کافی بوده، تا دارنده چک بتواند آن را در بانک نقد کند. اما گاهی در حساب افراد صادر کننده موجودی به اندازه کافی وجود ندارد، و اینگونه چک از طرف بانک برگشت می خورد. حال دلایل چک برگشتی تنها به همین یک مورد ختم نمی شوند. بلکه برگشت خوردن چک می تواند علت های متفاوت دیگری نیز داشته باشد، که در ادامه به مهمترین آن ها اشاره نموده ایم:
- درخواست عدم پرداخت از طرف صاحب حساب
یکی از شایع ترین دلایل عدم نقد شدن چک، درخواست صاحب حساب مبنی بر عدم پرداخت وجه چک از طرف بانک می باشد.
گاهی صاحب حساب به دلایل مختلف از پرداخت وجه چک به دارنده پشیمان شده و از بانک می خواهد چک را وصول ننماید. در این صورت بانک تا‌مدت زمان مشخصی از پرداخت وجه چک اجتناب می نماید.
- صادر نمودن چک از حساب مسدود شده
دیگر علت چک برگشتی صدور آن از حساب های مسدود شده می باشد. گاهی حساب افراد به دلایل مختلف از طرف بانک مسدود می شود. یعنی افراد نمی توانند هیچ وجهی از حساب خود برداشت نمایند، و به موجودی آن دسترسی نخواهند داشت.
در این صورت چک برگشت خورده و امکان وصول آن وجود ندارد. معمولا افرادی دارای حساب مسدود شده می باشند، که به بانک یا اشخاص دیگر بدهکار باشند.
- اشتباه در صدور چک
سومین علت شایعی که می تواند از نقد شدن چک جلوگیری کند، اشتباه هنگام صدور آن می باشد. گاهی امضای صادر کننده با دیگر امضاهای او مطابقت ندارد. یا در تاریخ و مبلغ چک خط خوردگی وجود داشته، و همین موجب بروز ابهاماتی گردیده است. در این صورت چک برگشتی بوده و وصول نخواهد گردید.
مطلب پیشنهادی: وکیل چک برگشتی تهران
مهلت طرح شکایت کیفری در خصوص چک
اگر چک برگشت خورده باشد، دارنده آن می تواند جهت احقاق حقوق خود از صادر کننده، اقدام به شکایت کیفری نماید. اما قانونگذار در خصوص طرح شکایت کیفری در زمینه چک، مدت زمان خاصی را تعیین نموده است.
به این معنا که در صورت گذر این مدت زمان، دارنده دیگر امکان شکایت نخواهد داشت، و طرح دعوا باید در همان بازه زمانی تعیین شده انجام گیرد. در درجه اول در خصوص چک برگشتی دارنده باید نهایتا پس از شش ماه از تاریخ وصول چک برای نقد نمودن آن، به بانک مراجعه کند.
اگر چک وصول نشود بانک گواهی عدم پرداخت آن را صادر نموده و به دارنده ارائه خواهد کرد. دارنده چک می بايست نهایتا تا شش ماه پس از دریافت گواهی عدم پرداخت، نسبت به شکایت و طرح دعوای کیفری چک اقدام نماید. در غیر این صورت حق طرح دعوا از او ساقط می شود.
مجازات چک برگشتی قانون جدید
آیا چک برگشتی زندان دارد؟ صدور چک های برگشتی از دیدگاه قانونی جرم تلقی می شود. به همین دلیل شامل مجازات قانونی خواهد شد. مجازات صادر کننده چک های برگشت خورده، معمولأ حبس تعزیری خواهد بود.
اما مدت زمان حبس کاملا بستگی به میزان وجه و مبلغ چک دارد. هرچقدر که مبلغ چک صادر شده بیشتر باشد، قطعا مجازات نیز سنگین تر خواهد بود. در حالت کلی صدور چک برگشتی می تواند مجازات زیر را در پی داشته باشد:
- چنانچه وجه چک صادر شده از ده میلیون ریال کمتر باشد، مطابق نظر قانونگذار نهایتا برای صادر کننده تا شش ماه حبس در نظر گرفته می شود.
- اگر مبلغ چک مابین ده الی پنجاه میلیون ریال باشد نیز مجازات آن می تواند مابین، شش ماه الی یک سال حبس باشد.
- حال چنانچه مبلغ چک برگشتی از پنجاه میلیون ریال نیز بالاتر باشد، صادر کننده در درجه اول تا دو سال از استفاده از دسته چک محروم می گردد. همچنین بسته به شرایط پرونده به یک الی دو سال حبس نیز محکوم خواهد شد.
نکته: اگر صادر کننده اقدام به صدور چک های برگشتی متعدد نماید، مبلغ تمامی چک ها جمع گردیده و سپس بر این اساس مجازات قانونی او تعیین خواهد شد.
مطلب پیشنهادی: وکیل چک سرقتی
در چه مواردی چک فاقد وصف کیفری می باشد؟
در برخی موارد چک‌برگشتی فاقد وصف کیفری تلقی می شود. یعنی در صورت وجود شرایطی خاص، نمی توان علیه صادر کننده آن اقدام به شکایت کیفری نمود. در ادامه به این موارد اشاره نموده ایم:
- وصول منوط به تحقق شرط
گاهی فرد صادر کننده شرطی را برای دارنده چک در نظر می گیرد. اگر دارنده شرط را اجرا کند قادر به وصول چک نیز خواهد بود. در غیر این صورت امکان شکایت کیفری در این خصوص نیز وجود ندارد.
- تضمینی بودن چک
در برخی موارد ممکن است افراد برای اینکه معامله یا تعهدی را تضمین کنند، اقدام به صدور چک نمایند. در این صورت نیز دارنده آن نمی تواند نسبت به شکایت کیفری چک برگشتی اقدام نماید.
- عدم تاریخ دار بودن چک
برای شکایت کیفری در خصوص برگشت خوردن چک، می بايست چک صادر شده حتما دارای تاریخ باشد. در صورتی که چک بدون تاریخ صادر شود، باز هم نمی توان در جهت شکایت اقدام نمود.
مجازات چک برگشتی حقوقی
چک های برگشتی حقوقی با چک کیفری متفاوت می باشند. چک حقوقی به چکی گفته می شود که تاریخ وصول آن با تاریخ صدور تفاوت دارد. به همین دلیل مجازات صادر کننده این نوع چک نیز با چک‌های کیفری یکی نیست. در درجه اول پس از محکومیت صادر کننده چک، دادگاه به او ده روز مهلت می دهد تا مبلغ آن را به دارنده پرداخت نماید.
پس از گذشت این مدت زمان در صورت عدم وصول چک، مجازات توقیف اموال برای صادر کننده چک‌برگشتی حقوقی در نظر گرفته می شود. در نتیجه دادگاه سعی می کند با مصادره اموال فرد، مبلغ چک را به دارنده پرداخت کند. اما در صورت عدم دسترسی به اموال فرد، دادگاه حکم جلب او را صادر خواهد کرد. یعنی در این صورت فرد صادر کننده بازداشت خواهد شد.
