مجازات جرم سیاسی

مجازات جرم سیاسی متناسب با عناصر مادی معنوی آن سنجیده می شود. توهین و نشر اکاذیب، عنصر  یا پیکره مادی جرم سیاسی محسوب می شود.  به بیان ساده اگر فردی  در انظار عمومی فحاشی کند یا به نشر مطالب خلاف واقع بپردازد  می تواند در مظان اتهام عنصر مادی جرم سیاسی قرار گیرد. همچنین انگیزه یا عنصر معنوی می‌تواند در تحقیق یا عدم تحقق جرم سیاسی تاثیر گذار باشد، لذا هرگاه  دو عنصر معنوی و مادی جرم سیاسی در فعل یک فرد یا گروه که در مظان اتهام هستند به تشخیص مراجع قانونی محرض شود. فرد یا گروه مورد نظر مرتکب جرم سیاسی شده اند و مراجع قضایی و قانونی می توانند با توجه به شرایط یا نوع جرم مجازات لازم را برای آن  در نظر گیرند.

انواع جرم های سیاسی

انواع جرم های سیاسی با توجه به مصادیق جرم که مراجع قانونگذار  برای آن در نظر گرفته اند سنجیده می شود و می توانند با توجه به مصادیق و تعاریف جرم انگاری متفاوت باشند.

لذا اولین گام برای شناختن انواع جرم های سیاسی بررسی مصادیق اینگونه جرائم است که به وسیله نهادهای قانونگذار و قضایی در نظر گرفته شده است.

به طور کلی  از مصادیق جرم های سیاسی که در قوانین جاری آمده است می توان به مواردی که در ادامه می‌آید اشاره کرد.

• توهین یا افترا به روسای سه قوه، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، معاونان رئیس جمهور، وزرا، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، نمایندگان مجلس خبرگان و اعضای شورای نگهبان با توجه به وظایف و مسئولیت های آنان
• توهین به رئیس یا نماینده سیاسی کشور خارجی که در قلمرو ایران به سر می برد با رعایت مفاد ماده 517 قانون مجازات اسلامی^[1] بخش تعزیرات
• جرایم مندرج در بندهای دو ماده 16 قانون فعالیت احزاب، جمعیت ها، انجمن‌های سیاسی و صنفی، انجمن های اسلامی یا اقلیت های دینی برسمیت شناخته شده در قانون اساسی
• جرایم مقرر در قوانین انتخابات خبرگان رهبری، ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی و شوراهای اسلامی شهر و روستا به استثنای مجریان و ناظران انتخابات
• نشر اکاذیب یا دروغ پراکنی

جرم سیاسی در فضای مجازی

جرم سیاسی در فضای مجازی به فعل، رفتاری یا سخنانی اطلاق می شود که در فضای مجازی با استفاده از سایت یا اپلیکیشن های مختلف به قصد انتقاد از وضع موجود یا برای بر هم زدن نظم سیاسی و ایجاد اغتشاش مطح شود.

امروزه با توجه به گسترش فضای مجازی و استفاده گسترده مردم از آن شرایط وقوع افعال و جرائم سیاسی در این فضا فراهم شده است.

به بیان دیگر افراد مختلف با توجه به پیشینه سیاسی یا غیر سیاسی می‌توانند با وارد شدن به شبکه های اجتماعی مختلفی که در فضای مجازی وجود دارد و با گذاشتن پست ها، تصاویر یا فیلم ها به افراد یا نهادهای مختلف توهین و افترا وارد کنند.

مثلاً اگر فردی یا شهروندی از نظام سیاسی اداری کشور ناراضی باشد می تواند از طریق گذاشتن متن ها یا پست های مختلف در فضای مجازی به او توهین کرده و رفتار مسئول سیاسی مورد نظررا زیر سوال ببرد.

این فعال و رفتار می تواند از مصادیق جرم سیاسی محسوب شده و به وسیله نهادهای قضایی و قانونی مورد پیگرد قرار گیرد. پس از دستگیری فرد مورد نظر و تحویل به مراجع قضایی اگرروشن شود که اقدام او با انگیزه اصلاح امور کشور بدون ضربه زدن به اصل نظام سیاسی انجام شده است.

فعل و رفتار انجام شده  یک جرم سیاسی محسوب می‌شود و می‌بایستی متناسب با شرایط برای آن مجازات مناسب در نظر گرفته شود.

اما اگر فعل و رفتار یک فرد در فضای مجازی یک اقدام اغتشاش گرانه محسوب شود و فرد این اقدامات را برای برهم زدن نظم سیاسی کشور و ایجاد هرج و مرج مرتکب شده باشد ممکن است تحت عنوان برانداز برای او جرائم سنگینی در نظر گرفته شود، جرم پست سیاسی در اینستاگرام و سایر پلتفرم های اجتماعی به روشنی در قوانین کشور مشخص نشده است.

دلیل این امر هم وجود دو مشکل اساسی و مهم است چون اولاً در این پلتفرم ها نمی توان به صورت دقیق اصالت یک صفحه و تعلق آن را به یک فرد اثبات کرد، دلیل این امر هم خارجی بودن پلتفرمها و و قرار داشتن سرور های آن در خارج از مرزهای کشور است.

مشکل دوم جرم انگاری در فضای مجازی و پلتفرم های خارجی غیر قابل اعتبار بودن این استوری ها است به شکلی که نمی توان در دادگاه به مصالب یا تصاویر درج شده در  آنها به صورت روشن استناد نمود، جرم استوری سیاسی چیست شاید سوال خیلی از افرادی باشد که در فضای مجازی فعالیت می کنند.

باید توجه داشت که  قانون یا هیچ فرد دیگری نمی تواند به روشنی پاسخ این سوال را بدهد. چون برای آنکه یک فعل جرم محسوب شود باید سه رکن مادی معنوی و قانونی در آن به صورت همزمان اثبات گردد. معمولاً رکن مادی به اثر منفی و مخرب فعل انجام شده می پردازد که آیا این اثر قابل اثبات شدن است اگر پاسخ مثبت باشد رکن مادی جرم اثبات می شود.

رکن معنوی یا انگیزه انجام یک فعل هم باید برای مراجع قضایی اثبات شود به این معنی که آیا فعل انجام شده با آگاهی و دانش قبلی انجام شده است یعنی به صورت عمدی انجام شده یا سهوی  و بدون آگاهی اتفاق افتاده است. به طور کلی در مورد جرم سیاسی زمانی می توان صحبت کرد که مصادیق و نشانه های آن به وضوح در قوانین جاری مشخص شده باشد.

در غیر این صورت مراجع قضایی با توجه به شرایط و فضای سیاسی و اجتماعی کشور می توانند در مورد جرایمی مثل استوری سیاسی اظهار نظر و تعیین تکلیف نمایند.

مثلاً بسیاری است افراد صاحب نظر معتقدند با توجه به آن که دو رکن اساسی جرم سیاسی یعنی رکن  مادی و معنوی در خصوص برخی از استوری های سیاسی مانند دعوت به اغتشاشات یا دعوت به رای ندادن و غیره به وضوح قابل مشاهده است اینگونه رفتار می تواند مصداق تشویش اذهان عمومی و برهم زدن امنیت و آرامش جامعه تلقی گردد و برای آن مجازات لازم در نظر گرفته شود.

جرایم سیاسی در کدام دادگاه رسیدگی میشود

جرایم سیاسی در کدام دادگاه رسیدگی می شود سوالی است که تا قبل از  صدور بخشنامه رسیدگی به جرائم سیاسی از سوی رئیس قوه قضاییه در 17 خرداد سال 1399خورشیدی جواب مشخصی برای آن وجود نداشت. اما پس از صدور بخشنامه رسیدگی به جرائم سیاسی از سوی رئیس قوه قضاییه روزنه امیدی در فضای سیاسی کشور ایجاد گردید.

بر اساس بخشنامه رئیس قوه قضاییه، دادگاه رسیدگی به جرائمی که مطابق اصل 168 قانون اساسی، جرم سیاسی محسوب می شوند می بایست با حضور هیئت منصفه و به صورت علنی، متناسب با مواد 305 و 352 قانون آیین دادرسی کیفری و قانون مطبوعات برگزار گردد.

هیئت منصفه ای که بر اساس ماده 360 قانون مطبوعات بر برای صدور رای تشکیل می شود معمولاً پس از اعلام ختم رسیدگی توسط دادگاه وارد عمل شده و نسبت به صدور رای مجرمیت یا بی گناهی متهم اعلام نظر می‌کند. باید به این نکته توجه داشت که بر اساس بخشنامه رسیدگی به جرائم سیاسی که از سوی رئیس قوه قضاییه وقت صادر شده است.

تشخیص سیاسی بودن یک اتهام با دادسرا یا دادگاه ای است که پرونده در آن مطرح شده است. لذا دادسرا یا دادگاه مربوطه می بایست پس از دریافت پرونده نسبت به تشخیص سیاسی بودن اتهام وارد عمل شود و پس از سنجش ماهیت جرم، انگیزه و قصد متهم از ارتکاب آن نسبت به ارجاع آن به دادگاه جرائم سیاسی یا روال عادی بررسی پرونده اقدام کند.

نمونه رای جرم سیاسی

از نمونه رای جرم سیاسی می توان به پرونده علیرضا زاکانی اشاره کرد که پس از تشکیل جلسه دادگاه با حضور هیئت منصفه و شنیده شدن سخنان شاکیان، متهم  و مطالعه پرونده، هیئت منصفه دادگاه  رای به تبرئه ایشان داد.

در این دادگاه علیرضا زاکانی به عنوان نخستین متهم جرم سیاسی به دلیل صحبت های که در صدا و سیما، شبکه تهران انجام داده بود با شکایت وزارت اطلاعات مبنی بر نشر اکاذیب به دادگاه فراخوانده شد و هیئت منصفه پس از شنیدن سخنان وی و بررسی پرونده، رای به تبرئه او صادر کرد.

علیرضا زاکانی پس از صدور بخشنامه رئیس قوه قضاییه مبنی بر رسیدگی به جرایم سیاسی با توجه به قانون اساسی، به عنوان اولین متهم جرائم سیاسی شناخته می شود.

سخن پایانی

جرم سیاسی به انجام فعل یا سخنانی گفته می شود که ممکن است باعث هنجارشکنی و برهم خوردن نظم سیاسی کشور شود. چنانچه رفتار یا سخنانی به صورت واقع بینانه با انگیزه اصلاح امور کشور علیه مدیران و نهادهای سیاسی یا سیاست های داخلی و خارجی مطرح شود جرم سیاسی محسوب شده و در دادگاه های خاص با حضور هیئت منصفه مورد رسیدگی قرار می گیرد.

مجازات جرم سیاسی با توجه به شرایط و نوع گفتمان در نظر گرفته می شود یعنی اگر انجام فعالیت های سیاسی به قصد اصلاح امور کشور باشد متناسب با میزان جرم برای آن مجازات در نظر گرفته  می شود و اگر فعالیت ها انجام شده به قصد براندازی نظام سیاسی یا ضربه زدن به آن باشد می تواند مجازات های سختی را برای مرتکبین در پی داشته باشد.

امروزه با گسترش فضای مجازی و استفاده از اپلیکیشن های مختلف برای بیان نظرات و یا انتقاد از رفتار مدیران و مسئولان کشور، قوه قضاییه تلاش می کند رفتار های انجام شده در این بخش را ضابطه مند کند تا آسیبی به افراد و نهادهای مختلف سیاسی و اجتماعی کشور وارد نشود.

ماده 517 قانون مجازات اسلامی: هر کس علناً نسبت به رئیس کشور خارجی یا نماینده سیاسی آن که در قلمرو خاک ایران وارد شده است توهین نماید به یک تا سه ماه حبس محکوم می‌شود مشروط به اینکه در آن کشور نیز در مورد مذکور نسبت به ایران معامله متقابل بشود.

در صورت تمایل به دریافت مشاوره حقوقی از وکیل پایه یک دادگستری تهران با شماره ۰۹۱۲۳۵۷۶۰۳۷ تماس حاصل فرمایید، با مشورت و راهنمایی وکیل زودتر به نتیجه خواهید رسید.