بزه جعل

جعل چیست

به موجب مصادیقی که در قانون مجازات اسلامی آمده است جعل به معنای ساختن و یا دست بردن در سند، نوشته یا مهر است به طوری که شخص جاعل قصد نشان دادن آن را به جای اصل دارد و این اعمال را با قصد تقلب و تزویر انجام می دهد تا آنچه که ساخته و یا در آن دست برده است آثار اصل را داشته باشد و فرقی نمی کند که از آنچه که جعل کرده استفاده نماید یا استفاده نکند و صرف جعل با قصد تقلب، جرم و دارای مجازات می باشد گرچه استفاده از سند مجعول نیز تحت ماده جداگانه ای جرم انگاری شده است.
انواع جعل

جعل دارای انواع مختلفی است که هر یک را برای شما خواهم گفت:

جعل کلی

زمانی که شخصی کل یک سند، نوشته یا مهر را بسازد این عمل جعل کلی خواهد بود مانند جعل شناسنامه، جعل مدرک تحصیلی، جعل مدارک، جعل اسناد یا جعل نوشته های عادی به صورت کلی، جعل وصیت نامه.

جعل جزئی

جعل جزئی زمانی اتفاق میافتد که شخص بخشی از یک سند یا نوشته را جعل نماید مانند جعل امضا در چک، جعل مبلغ در قرارداد و یا جعل اثرانگشت در وصیت نامه.

جعل مادی

تمام آنچه که در ماده 523 قانون مجازات اسلامی به عنوان مصادیق جعل بیان گردیده تحت عنوان جعل مادی است. یعنی اگر کسی نوشته، سند یا مهر دیگری را بسازد و یا در آنها اعمالی از قبیل خراشیدن، تراشیدن، قلم بردن، الحاق، محو، اثبات، سیاه کردن، تغییر تاریخ سند، الصاق، به کار بردن مهر دیگری بدون اجازه صاحب آن انجام دهد مرتکب جعل مادی شده است.

جعل معنوی یا جعل مفادی:

به موجب ماده 534 قانون مجازات اسلامی جعل معنوی یا مفادی فقط توسط کارکنان ادارات دولتی و مراجع قضایی واقع می شود یعنی افراد عادی نمی توانند مرتکب جرم جعل مفادی شوند. جعل مفادی زمانی واقع می شود که شخص کارمند موضوع یا مضمون نوشته یا سند را تغییر دهد و یا گفته ها و نوشته های افراد را تحریف کند و یا امر باطلی را صحیح و یا امر صحیحی را باطل جلوه دهد و همینطور زمانی که امری که به آن اقرار نشده است را اقرار شده جلوه دهد مرتکب جرم جعل مفادی شده است. جعل مفادی به صورت مادی و با دست بردن در اسناد و یا ساختن آنها محقق نخواهد شد.
ارکان جرم جعل

جرم جعل نیز مانند سایر جرائم دارای عناصر سه گانه جرم است که به بررسی هریک از آنها می پردازیم.

عنصر قانونی

عنصر قانونی جرم جعل مواد 523 تا 542 قانون مجازات اسلامی است. ماده 523 قانون برخی مصادیق جرم جعل را بیان کرده و عنصر مادی و مجازات جرم جعل در مواد دیگر آن گفته شده است.

عنصر مادی

عنصر مادی جرم جعل در واقع ساختن و یا دست بردن در اسناد و مدارک و نوشته ها و مهر می باشد که در مواد مختلف قانون مجازات آمده است.

عنصر معنوی

جعل زمانی جرم است که شخص قصد تقلب داشته باشد و بخواهد از این طریق به دیگری ضرر بزند و عالمانه و عامدانه مرتکب این جرم شده باشد.
شرایط تحقق جرم جعل

برای تحقق جرم جعل وجود شرایطی لازم است که در زیر بیان می گردد:

1- موضوع جعل باید سند، نوشته، مهر یا هر آنچه که در قانون آمده است باشد.
2- جعل نسبت به اسناد و مدارک و مواردی که خود جعلی باشد محقق نمی شود.
3- جعل نسبت به اسنادی که کپی باشد امکان پذیر نخواهد بود.
4- آنچه که جعل می شود باید افراد عادی را به اشتباه بیندازد به طوری که تشخیص جعل بودن آن با چشم غیر مسلح امکانپذیر نباشد.
5- قصد تقلب و ضرر رساندن به دیگری برای تحقق جرم جعل لازم است.

مقاله پیشنهادی: برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد جرم رشا و ارتشا، مقاله ” جرم رشا و ارتشا چیست و مجازات رشوه دادن و گرفتن در قانون ایران چگونه است” را مطالعه نمایید.
موضوع جرم جعل

به موجب مندرجات مواد 524 تا 542 قانون مجازات اسلامی موضوع جرم جعل شامل موارد ذیل می باشد:

1- جعل سند عادی مثل فروشنامه، قرارداد، دست نوشته، اجاره نامه و … .
2- جعل سند رسمی مثل عقدنامه، وصیت نامه رسمی، احکام دادگاه ها، اسناد مالکیت رسمی.
3- جعل مهر، جعل منگنه، جعل علامت، جعل اسکناس، جعل اسناد بانکی مانند جعل چک و… .

منظور از موضوع جعل همه مواردی است که قانونگذار در قانون پیش بینی کرده که اگر نسبت به آن ها جعل واقع شود، مرتکب مجازات خواهد شد.

شرایط تحقق جرم استفاده از سند مجعول

اگر شخصی عالمانه و عامدانه اسناد رسمی یا غیررسمی و سایر موضوعات گفته شده در قانون را با علم به جعلی بودن آن مورد استفاده قرار دهد، این عمل جرم و دارای مجازات است حتی اگر جاعل شخص دیگری غیر از فرد استفاده کننده باشد.
عنصر مادی این جرم ارائه دادن، انتشار، واگذار کردن، استفاده و یا مبادله کردن سند مجعول است و صرف ارائه اسناد مجعول کفایت می کند و اهمیتی ندارد که با استفاده از آن ضرر به شخصی برسد یا خیر.

اگر شخص جاعل خود مرتکب جرم استفاده از سند مجعول شود مرتکب دو جرم مستقل شده و مجازات او مجازات اشد خواهد بود.

مجازات جعل و مجازات استفاده از سند مجعول

مجازات جرم جعل و استفاده از سند مجعول بسته به اینکه چه موضوعاتی مورد جعل قرار گیرد و یا توسط اشخاص عادی ارتکاب یابد یا کارمندان دولت متفاوت خواهد بود.
به موجب ماده 536 قانون مجازات اسلامی مجازات جعل در اسناد عادی و مجازات استفاده از سند مجعول عادی توسط هر کسی حبس از 3 ماه تا یک سال یا جزای نقدی از سه تا دوازده میلیون ریال می باشد.
اگر کارمند دولت در اسناد رسمی جعل کند به یک تا پنج سال حبس یا 6 تا سی میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.
اگر اشخاص عادی در اسناد رسمی مرتکب جعل شوند مجازات آنها 6 ماه تا سه سال حبس یا جزای نقدی از سه تا هجده میلیون ریال خواهد بود.
مجازات استفاده از اسناد رسمی مجعول نیز 6 ماه تا سه سال حبس یا سه تا هجده میلیون ریال جزای نقدی خواهد بود.

مجازات جعل مهر

اگر کسی مهر یا امضای مقام رهبری یا روسای سه قوه را جعل نماید و یا با علم به مجعول بودن استفاده کند به حبس از سه تا 15 سال حبس محکوم خواهد شد.
اگر کسی مهر یا امضای باقی مقامات و همینطور مهر یا علامت شرکت ها و ادارات دولتی را جعل کند یا با علم به مجعول بودن استفاده نماید به حبس از یک تا ده سال محکوم خواهد شد.
اگر کسی مهر یا منگنه یا علامت ادارات عمومی غیردولتی مانند شهرداری ها را جعل یا عالمانه استفاده نماید به حبس از 6 ماه تا سه سال و جبران خسارت وارده محکوم می شود.
اگر کسی مهر یا منگنه یا علامت شرکت های غیردولتی را جعل یا استفاده نماید به مجازات حبس از سه ماه تا دوسال و جبران خسارت محکوم خواهد شد.

مجازات جعل اسکناس

اگر کسی اسکناس رایج داخلی یا خارجی یا اسناد بانکی مانند چک و سفته و برات را جعل نماید یا با علم به مجعول بودن استفاده نماید به حبس از یک تا ده سال محکوم خواهد شد و اگر با قصد اخلال در وضع پولی یا بانکی یا اقتصادی یا برهم زدن نظم و امنیت سیاسی یا اجتماعی آن ها را جعل کند در صورتی که مفسد شناخته نشود به حبس از پنج تا بیست سال محکوم خواهد شد.

مجازات جعل مدرک دانشگاهی

اگر کسی مدرک اشتغال به تحصیل یا مدرک فارغ التحصیلی یا ریزنمرات دانشگاهی را جعل یا با علم به مجعول بودن استفاده کند به حبس از یک تا سه سال محکوم خواهد شد و اگر جاعل کارمند دولت باشد به حداکثر مجازات محکوم خواهد شد.

مجازات جعل احکام دادگاه

اگر کسی مرتکب جعل نسبت به احکام دادگاه ها شود یا با علم به مجعول بودن از آن استفاده کند به حبس از یک تا ده سال محکوم می شود.
اثبات جرم جعل

جهت اثبات جرم جعل می توان به اقرار شخص متهم یا اظهارات شهود استناد کرد و در صورت نبودن تمامی این موارد با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری می توان آن را اثبات نمود.
استفاده از سند مجعول و کلاهبرداری

هرگاه شخصی با ارائه اسناد جعلی و با استفاده از آنها اقدام به کلاهبرداری نماید باتوجه به اینکه این اعمال در راستای کلاهبرداری و با هدف کلاهبرداری واقع می گردد و در واقع مانور متقلبانه محسوب می شود و شخص با ارائه این اسناد قصد فریب دیگری و بردن مال وی را دارد نظر اکثریت حقوقدانان اینگونه است که استفاده از اسناد مجعول جهت کلاهبرداری مقدمه جرم کلاهبرداری است و عنوان مجرمانه مستقل نخواهد بود و شخص فقط به مجازات جرم کلاهبرداری محکوم خواهد شد