مجازات ربا و رباخواری

مجازات ربا و رباخواری در ماده 595 قانونمجازات اسلامی به روشنی آمده است. قانونگذار در این ماده قانونی با توجه به شرایط فرد متهم و میزان ارتکاب جرم، مجازات های مثل  شلاق، زندان و پرداخت جزای نقدی در نظر گرفته است. جرم ربا در اثر  توافق و همکاری بین ربا دهنده، رباگیرنده و واسطه ها انجام می شود. لذا قانونگذار هر یک طرفین دخیل در جرم ربا را در ایجاد اینگونه عقود موثر و مجرم دانسته و برای آنها مجازاتهای متناسب با نوع و میزان جرم در نظر گرفته است. انعقاد هر نوع قراردادی اعم از عقود معین و غیر معین برای گرفتن ربا عملی غیر قانونی است که قانونگذار مجازاتهای مشخصی را برای آن تعیین نموده است. در ربا طرفین معامله توافق میکنند که در ازای مالی که ربا دهنده به فرد ربا گیرنده میدهد، ربا گیرنده مبلغ اضافهتری بابت سود پول دریافت شده به ربا دهنده پرداخت کند. هرگاه شرایط تحقق ربا در دادن و گرفتن ربا برای مراجع قانونی در صورت اثبات جرم محرز شود. فرد ربا گیرنده، ربا دهنده و واسطهها متناسب با میزان جرم به مجازات های مثل 6 ماه تا 3 سال حبس تعزیری، 74 ضربه شلاق تعزیری و پرداخت جزایی نقدی معادل مال ربا محکوم میشوند.

تعریف ربا خوار

ربا خوار به فرد یا افرادی گفته میشود که گرفتن ربا یا نزول خواری را به عنوان شغل انجام میدهند. رباخوار یا نزول خوار کسانی هستند که مال یا پول خود را در قالب قراردادهایی مانند قرض، بیع، صلح و غیره با شرط گرفتن سود یا اضافه دریافتی در اختیار فرد یا افراد دیگر قرار می دهند.

ربا خواری به دلیل گرفتن پول و سود بیش از حد در معامله یا قرض، عملی مضموم و ناپسند محسوب می شود. خدا در قرآن بخصوص سوره های روم، بقره، آل عمران و نساء رباخواری را عملی نامشروع و حرام دانسته و مسلمانان را از انجام این کار بر حذر داشته است.

لذا در جوامع اسلامی رباخواری عملی مجرمانه و خلاف شرع محسوب می شود و قانونگذار، مجازات های باز دارنده ای مثل، حبس، زندان و پرداخت جزای نقدی برای افراد رباخوار در نظر گرفته است.

در صورت تمایل به دریافت مشاوره تلفنی از بهترین وکیل کیفری تهران با شماره ۰۹۱۲۳۵۷۶۰۳۷ تماس حاصل فرمایید، با مشورت و راهنمایی وکیل زودتر به نتیجه خواهید رسید.

جرم ربا چیست؟

جرم ربا یا نزول یکی از جرائم تعزیری است که دارای منع شرعی هم میباشد. جرم ربا زمانی تحقق پیدا میکند که  قرار دادهایی تحت عناوینی چون بیع، صلح، قرض و غیره بین دو نفر یا بیشتر با شرط دریافت اضافه مبلغ یا زائد بر مبلغ در یک مدت مشخص منعقد شود.

بر اساس ماده 595 قانون مجازات اسلامی انجام  چنین اعمالی و انعقاد چنین قراردادهایی بر خلاف قانون و شرع است و افراد مجرم متناسب با میزان جرم به مجازاتهای زندان، شلاق و جزای نقدی محکوم میشوند.

در شرع اسلام بیشتر بر عقد قرض الحسنه برای دریافت پول از دیگران تاکید میشود و چون ربا به معنای پرداخت پول بیشتر یا سود در ازای پول دریافتی به عنوان قرض محسوب می شود. لذا در قانون کشورهای اسلامی ربا از نظر شرعی معنایی مشابه با معنای قانونی آن دارد.

در کشورهای اسلامی از نظر شرع و قانون ربا دادن و ربا گرفتن عملی مضموم و ناپسند است که قانونگذار مجازاتهای مشخصی برای فرد ربا دهنده دهند، رباگیرنده و واسطهها در نظر گرفته است.

طبق تبصره 1ماده 595 قانون مجازات اسلامی اگر صاحب مالی که ربا داده شده است مشخص نباشد مال مورد نظر در حکم مجهول المالک است و برای انجام کارهای خدا پسندانه در اختیار ولی فقیه و حاکم شرع قرار می گیرد.

همچنین اگر فرد ربا دهنده در زمان ربا دادن و انجام اقدامات خود دودل و مضطر باشد و بتواند این امر را در مراجع قضایی رسیدگی کننده به اثبات برساند از مجازات تعزیری مذکور معاف شده و رهایی پیدا میکند. بر اساس تبصره 3 ماده 595 قانون مجازات اسلامی تحقق جرم ربا بین پدر و فرزند یا زن و شوهر غیر ممکن می باشد.

لازم به ذکر است که اگر شخص مسلمانی از فرد کافری ربا دریافت کند به دلیل کافر بودن شخص ربا دهنده، فرد مسلمان مشمول مجازات های کیفری جرم ربا نمیشود.

مراحل و شیوه رسیدگی به جرم ربا چگونه است؟

مراحل و شیوه رسیدگی به جرم ربا به این شکل است که بر اساس قانون آیین دادرسی کیفری به جرم ربا در دادگاه کیفری 2 شهرستان محل وقوع جرم رسیدگی می شود.

به این معنا که تفهیم اتهام جرم ربا برای فرد متهم در دادسرای عمومی یا انقلاب انجام میشود. سپس دادیار یا بازپرس مشخص شده تحقیقات اولیه در مورد ارتکاب جرم ربا را انجام می دهند.

پس از انجام تحقیقات اولیه چنانچه جرم ربا برای فرد متهم محرز شود مقامات دادسرا قرار جلب و کیفرخواست را صادر کرده و پرونده را برای رسیدگی به دادگاه کیفری 2شهرستان محل وقوع جرم ارسال میکنند. بر اساس قوانین جاری مجازات زندان و شلاق تعزیری ربا از مجازاتهای درجه 6 به حساب میآیند.

لذا بر اساس ماده 114 قانون مجازات اسلامی چنانچه افراد متهم پیش از اثبات جرم ربا توبه کرده و توبه آنها برای دادگاه محرز شود مجازات تعزیری آنها ساقط میگردد.

باید به این نکته توجه داشت که توقف مجازات های تعزیری به دلیل توبه فرد متهم نمیتواند تاثیری در حقوق مالی فرد زیان دیده داشته باشد، بنابراین  فرد مجرم میبایست کماکان مال یا پول اضافهای را که از فرد رباگیرنده دریافت کرده است در موعد مقرر به او پرداخت نماید.

سخن پایانی

مجازات ربا و رباخواری در صورتی که شرایط تحقق ربا از طرف ارکان جرم یعنی ربا دهنده، رباگیرنده واسطه‌ها برای مراجع قضایی محرض شود تعیین می شود.

به این معنا که با توجه به میزان جرم برای افراد متهم مجازاتهایی مثل 6 ماه تا 3 سال حبس تعزیری، 74 ضربه شلاق تعزیری و پرداخت جزای نقدی معادل مال ربا در نظر گرفته می شود و مال اضافهای که از ربا گیرنده دریافت شده است به صاحب آن عودت داده میشود.

جرم ربا و مجازاتهای در نظر گرفته شده برای این جرم در ماده 595 قانون مجازات اسلامی به روشنی آمده است. بر اساس تبصره 3 ماده 595 قانون مجازات اسلامی ربا در مراودات مالی بین زن و شوهر و پدر و فرزند تحقق پیدا نمیکند. همچنین اگر فرد ربا دهنده کافر و فرد رباگیرنده مسلمان باشد.

فرد ربا گیرنده مشمول مجازاتهای قانونی که در قانون مجازات اسلامی برای افراد ربا دهنده، رباگیرنده و واسطه در نظر گرفته شده است نمیشود. مراحل و شیوه رسیدگی به جرم ربا در قوانین قضایی کشور به روشنی آمده است. بر اساس قوانین جاری و آیین دادرسی کیفری، رسیدگی به جرم ربا در صلاحیت دادگاه کیفری 2 محل وقوع جرم است.

به این معنا که برای رسیدگی به جرم ربا ابتدا دادسرای عمومی و انقلاب فرد متهم را برای رسیدگی به جرم احضار می کنند. سپس تحقیقات اولیه توسط بازپرس یا دادیار مربوطه انجام شده و چنانچه پس از انجام تحقیقات اولیه ارتکاب جرم ربا برای فرد متهم محرض شود کیفرخواست و قرار جلب به دادرسی برای فرد متهم صادر شده و پرونده برای رسیدگی به دادگاه کیفری 2 شهرستان محل وقوع جرم ارسال میگردد.