تفاوت وکیل و کارشناس رسمی دادگستری

تفاوت وکیل و کارشناس دادگستری با توجه به جایگاه قانونی، وظایف و چگونگی انتخاب مشخص می شود. به عبارت ساده وکیل به  یک دانش آموخته حقوق گفته می‌ شود که پس از گرفتن پروانه وکالت از کانون وکلای دادگستری می‌تواند کار وکالت را آغاز کرده و پیگیری پرونده‌های مختلف حقوقی و کیفری را به عهده گیرد. وظیفه اصلی وکیل در پرونده‌های مختلف کیفری و حقوقی، دفاع از موکل و نمایندگی از او در پیگیری روند پرونده در دادگاه و مراجع قضایی می باشد. از وظایف مهم وکیل می توان به مواردی مانند ارائه مشاوره حقوقی، تنظیم دادخواست، تنظیم لوایح مختلف، حضور در جلسات  رسیدگی دادگاه برای پیگیری پرونده موکل و دفاع از او اشاره کرد. اما کارشناس رسمی دادگستری، یک متخصص بی طرف است که از تخصص علمی و فنی لازم در یک رشته خاص برخوردار بوده و توسط قوه قضاییه یا مرجع قانون ذی صلاح، برای بررسی مسائل فنی و تخصصی  در پرونده های مختلف حقوقی و کیفری معرفی می گردد. لازم به ذکر است که وکیل از سوی طرفین دعوا برای پیگیری پرونده های مختلف انتخاب و معرفی می شود اما کارشناس رسمی دادگستری به وسیله مقامات قضایی تعیین و معرفی می شود. همچنین باید به این نکته اشاره کرد که تخصص کارشناس رسمی دادگستری می تواند در رشته های مختلف مثل پزشکی، حسابداری، نقشه برداری، ساختمانی و غیره باشد.

از نظر وظایف و عملکرد چه تفاوتی بین وکیل و کارشناس دادگستری وجود دارد؟

کارشناس دادگستری و وکیل به لحاظ عملکرد و وظایفی که قانون برای آنها تعیین کرده است با یکدیگر بسیار متفاوت هستند.

به عبارت ساده وکیل یک حقوقدان دارای پروانه وکالت از سوی کانون وکلای دادگستری است که به صورت رسمی اجازه وکالت داشته و می تواند وکالت شهروندان و ارباب رجوع را در پرونده های مختلف به عهده گیرد.

پس از پذیرش وکالت یک فرد، وکیل مورد نظر نماینده حقوقی موکل است و وکیل مورد نظر بر اساس قانون و روال وکالت، موظف است مراحل  و روند مختلف دادرسی موکل خود از زمان تنظیم دادخواست، دفاع در دادگاه، تنظیم لوایح مختلف، ارائه مدارک و شواهد تا صدور حکم نهایی را پیگیری و نظارت نماید.

وظایف وکیل با توجه به شرایط و نوع قرارداد با موکل تعیین می شود و می تواند شامل مواردی مثل ارائه مشاوره حقوقی، تنظیم دادخواست، تنظیم لوایح و اسناد قانونی و دفاع از منافع موکل با استناد به قوانین، شرکت در جلسات دادگاه به جای موکل، مطلع کردن موکل از شرایط پرونده و غیره باشد.

اما کارشناس دادگستری یک فرد متخصص در حوزه ها و رشته های خاص مثل ساختمان سازی و معماری، حسابداری، پزشکی، خودرو و غیره است که صلاحیت او پس از طی شدن روال قانونی، توسط دادگستری برای ارزیابی مسائل تخصصی در پرونده‌های مختلف، مورد تایید قرار می گیرد.

به عبارت ساده، کارشناس رسمی دادگستری به عنوان کارشناس در پرونده های مختلف برای ارزیابی فنی و تخصصی موضوعات مرتبط با تخصص خود به کار گرفته می شود تا بتواند مسائل و مشکلات تخصصی و فنی را ارزیابی کرده و گزارش لازم را برای تعیین تکلیف مرجع رسیدگی کننده ارائه دهد.

در ادامه به برخی از تفاوت های کارشناس رسمی دادگستری و وکیل از نظر وظایف و عملکرد یا نقش های محوله عرفی و قانونی پرداخته می شود.

• چگونگی و نحوه انتخاب وکیل و کارشناس دادگستری

چگونگی و نحوه انتخاب وکیل و کارشناس دادگستری یکی از تفاوت های مهم و تاثیرگذار در عملکرد وکیل و کارشناس دادگستری است.

به عبارت دیگر وکیل به وسیله موکل و به شکل اختیاری برای پیگیری پرونده های مختلف حقوقی و کیفری انتخاب می شود و موکل این حق را دارد که در هر مرحله از روند دادرسی در صورت صلاح دید وکیل خود را تغییر دهد.

اما کارشناس رسمی دادگستری به وسیله دادگاه یا مرجع قضایی رسیدگی کننده به پرونده های مختلف برای کارشناسی ابعاد تخصصی موضوع تعیین می شود و تغییر کارشناس دادگستری منوط به نظر مرجع تعیین کننده است.

البته باید به این نکته نیز توجه کرد که طرفین پرونده می توانند برای بررسی موضوعات تخصصی پرونده کارشناس مورد نظر خود را پس از اجماع، به مرجع قضایی و دادگاه رسیدگی کننده معرفی نمایند با این تفاوت که کارشناس معرفی شده در صورتی پذیرفته می شود که مرجع رسیدگی کننده صلاحیت او را تایید نماید.

• حوزه فعالیت و حیطه مسئولیت

حوزه فعالیت و حیطه مسئولیت وکیل و کارشناس دادگستری با یکدیگر بسیار متفاوت است. چون وظیفه اصلی وکیل دادگستری در پرونده های مختلف دفاع حقوقی از موکل است اما وظیفه کارشناس دادگستری ارزیابی تخصصی، مسائل و مشکلات پرونده های مختلف است تا قاضی رسیدگی کننده بتواند با استناد به گزارش کارشناسی، اقدام به صدور حکم  کرده و تعیین تکلیف پرونده های مختلف که دارای مسائل تخصصی و پیچیده هستند تسریع گردد.

با این تعریف حوزه فعالیت و حیطه مسئولیت وکیل دادگستری از کارشناس دادگستری بیشتر است. چون وکیل در صورت عدم تغییر، از زمان تنظیم دادخواست کیفری و حقوقی تا زمان صدور حکم در مراحل مختلف رسیدگی به پرونده حضور دارد و می تواند در کم و کیف روال دادرسی تاثیرگذار باشد.

اما حوزه وظایف و عملکرد کارشناس دادگستری در پرونده های مختلف حقوقی و کیفری منوط به بررسی مسئله و مشکل تخصصی و ارائه نظر در مورد شرایط آن است.

بنابراین پس از بررسی مسئله خاص و ارزیابی شرایط، نظر کارشناس دادگستری تنظیم و به دادگاه ارائه می شود و در صورت عدم وجود ابهام، مسئولیت و وظیفه کارشناس در پرونده مورد نظر خاتمه پیدا می کند.

به طور کلی حیطه وظایف وکیل در پرونده های مختلف گسترده تر از حیطه وظایف کارشناس دادگستری است چون از مشاوره قبل از طرح دعوا شروع شده و مراحل مختلف پیگیری پرونده مثل تنظیم دادخواست و لوایح، ارائه مدارک و شواهد، دفاع شفاهی در جلسات دادگاه تا صدور حکم را در بر می گیرد.

اما کارشناس رسمی دادگستری تنها در موارد و موضوعاتی که نیاز به نظر تخصصی داشته باشد انجام وظیفه می کند و وظیفه او پس از تنظیم گزارش کارشناسی  و ارائه آن به مرجع رسیدگی کننده در صورت نبود ابهام یا مشکل به پایان می رسد.

• بی طرفی تخصصی و دفاع از منافع موکل

یکی دیگر از تفاوت های مهم و تعیین کننده در حیطه وظایف و مسئولیت های وکیل و کارشناس رسمی دادگستری بی طرفی تخصصی کارشناس رسمی دادگستری در مقابل دفاع از منافع موکل به وسیله وکیل است.

به عبارت دیگر، وکیل پس از پذیرفتن وکالت یک فرد موظف است تمام تلاش و تخصص خود را برای دفاع از حق و حقوق موکل به کار گیرد حتی اگر با عقاید و رفتار موکل مخالف باشد و مواضع ‌آن ها از نظر عقیدتی همخوانی نداشته باشد.

اما کارشناس رسمی دادگستری در هنگام بررسی مشکلات و مسائل تخصصی یک پرونده باید بی طرف باشد و فقط بر اساس دانش فنی و تخصصی خود بدون جانبداری از طرفین دعوا، واقعیت ها و مسائل تخصصی پرونده را تحلیل کرده و نظر کارشناسی خود را ارائه دهد.

 بنابراین بی طرفی تخصصی و دفاع از منافع موکل وجه بارز تفاوت در مسئولیت و عملکرد وکیل با کارشناس رسمی دادگستری است که در نوع خود قابل تامل است.

• شرایط و چگونگی احراز صلاحیت

شرایط و چگونگی احراز صلاحیت یکی دیگر از تفاوت های وکیل و کارشناس دادگستری در حیطه انجام مسئولیت های واگذار شده است.

 به عبارت دیگر صلاحیت یک وکیل برای پیگیری دعاوی مختلف حقوقی و کیفری زمانی پذیرفته می شود که فرد مورد نظر تحصیلات تکمیلی در رشته حقوق داشته باشد و پس از گذراندن دوره کار آموزی وکالت موفق به دریافت پروانه وکالت از کانون وکلاء شده باشد.

اما کارشناس رسمی دادگستری برای آنکه صلاحیت ارائه نظر در مسائل و مشکلات تخصصی و فنی پرونده های مختلف کیفری و حقوقی را داشته باشد باید اولاً تحصیلات و تخصص لازم در یک حوزه خاص مثل مهندسی، هنر، پزشکی و غیره را داشته باشد و پس از گذراندن آزمون های تخصصی و مصاحبه های دادگستری موفق به دریافت حکم کارشناسی از قوه قضاییه شده باشد.

بنابراین کارشناس رسمی دادگستری لازم نیست که حقوقدان یا دانش آموخته حقوق باشد بلکه افراد متخصص مورد نیاز قوه قضاییه در رشته های فنی مختلف می توانند پس از طی شدن روال قانونی و تایید صلاحیت علمی و تخصصی  به انجام وظیفه در حوزه تخصصی مورد نظر مشغول شوند.

آیا تفاوت در وظایف  وکیل و کارشناس رسمی  دادگستری باعث تناقض در عملکرد آنها می شود؟

تفاوت در عملکرد و وظایف وکیل و کارشناس رسمی دادگستری نه تنها باعث تناقض در عملکرد آنها نمی شود بلکه  عملکرد با کیفیت آنها در فرایند پیگیری و بررسی مشکلات پرونده های مختلف قضایی می تواند به شکل مکمل عملکرد کرده و باعث تسریع در روند رسیدگی به پرونده گردد.

 به عبارت دیگر هرچند وکیل دادگستری می تواند با تکیه بر دانش حقوقی و آشنایی با قوانین جاری به شکل مناسب و با کیفیت از موکل خود دفاع کرده و استراتژی های قانونی او را طراحی نماید.

اما در مسیر پیگیری روند دادرسی یک  پرونده به وسیله وکیل اگر مشکل یا مسائل فنی و تخصصی وجود داشته باشد  به درخواست وکیل با نیابت از طرفین دعوا یا مراجع رسیدگی کننده، کارشناس رسمی دادگستری برای بررسی مشکل تخصصی یا فنی مورد نظر و ارزیابی آن، تعیین و معرفی می گردد.

کارشناس مربوطه نیز پس از بررسی مشکل و مسئله تخصصی و فنی ایجاد شده در روند یک پرونده، پس از ارزیابی های بی طرفانه گزارش کامل و مبسوطی را به مرجع رسیدگی کننده ارائه می دهد.

پس از ارائه گزارش کارشناس رسمی دادگستری، وکیل هر یک از طرفین دعوا می تواند برای دفاع از موکل خود به گزارش تخصصی ارائه شده استناد کرده و حتی در صورت نیاز نظرات کارشناس مورد نظر را در لوایح خود درج نماید تا شرایط برای به نتیجه رسیدن ادعای موکل او فراهم گردد.

به طور کلی هر چند وظایف و حیطه عملکرد وکیل و کارشناس رسمی دادگستری متفاوت است اما عملکرد مناسب و با کیفیت هر یک از آنها در پرونده های مختلف می تواند در احقاق حق طرفین موثر بوده و شرایط را برای صدور رای عادلانه فراهم کند.

عملکرد مناسب و با کیفیت وکیل و کارشناس رسمی دادگستری در پرونده های پیچیده حقوقی مثل دعاوی ملکی، پزشکی یا مالی می تواند بسیار تعیین کننده و راهگشا باشد.

سخن پایانی

تفاوت وکیل و کارشناس رسمی دادگستری بر اساس وظایف، حیطه مسئولیت، نوع انتخاب و عملکرد قابل ارزیابی است.

هر چند وکیل دادگستری باید دانش آموخته حقوق و دارای مدرک رسمی وکالت از سوی کانون وکلاء برای قبول وکالت و پیگیری پرونده های مختلف باشد.

اما کارشناس رسمی دادگستری ضرورتاً نباید دانش آموخته حقوق و مبانی فقهی باشد بلکه افراد متخصص در رشته های مختلف تخصصی مثل ساختمان سازی و معماری، مهندسی، طراحی و غیره می توانند پس از گذراندن آزمون های تخصصی و مصاحبه های دادگستری، به عنوان کارشناس رسمی از سوی قوه قضاییه معرفی شده و مسائل و مشکلات تخصصی و فنی پرونده های مختلف را بررسی و ارزیابی کرده و نتایج ارزیابی خود را در یک گزارش بی طرفانه به مرجع رسیدگی کننده ارائه دهند.

از جمله تفاوت های مهم وکیل و کارشناس رسمی دادگستری می توان به مواردی مانند نحوه به کارگیری آن ها، نوع وظایف و حوزه فعالیت، بی طرفی تخصصی و جانبداری قانونمند از طرفین پرونده، نوع آموزش و چگونگی احراز صلاحیت و غیره اشاره کرد.