وکیل زندانیان سیاسی به وکیلی گفته می شود که به صورت تخصصی پیگیری پرونده زندانیان سیاسی را به عهده می گیرد. به بیان دیگر وکیل زندانیان سیاسی، یک حقوقدان دارای پروانه وکالت است که به صورت تخصصی بر روی پرونده های با موضوع سیاسی متمرکز شده و بیشتر وکالت افرادی را بر عهده می گیرد که به جرم فعالیت های سیاسی، بیان عقاید مخالف شرایط حاکم، دگراندیشی و عضویت در گروه های سیاسی دستگیر و محاکمه می شوند. از ویژگی های وکیل زندانیان سیاسی می توان به مواردی مانند داشتن دانش عمیق حقوقی و تخصصی در زمینه قوانین کیفری و حقوق بشر، آشنایی با ساختار قضایی و امنیتی کشور، شجاعت و استقامت اخلاقی، ایستادگی بر اصول انسانی، بی باکی، برخورداری از مهارت های برقراری ارتباط و مذاکره متقابل، توانایی در برقراری ارتباط با موکل و خانواده او، امانت داری و حفظ اسرار موکل و غیره اشاره کرد.
جرم سیاسی چیست؟
جرم سیاسی به اعمال، رفتار و گفتاری گفته می شود که با انگیزه اصلاح امور بر علیه مدیریت سازمان ها و نهادهای مختلف حکومتی یا ارکان سیاسی و اقتصادی کشور از طرف یک شخص گروه یا طیفی از افراد به مرحله عمل برسد.
بر اساس ماده ۲ قانون جرائم سیاسی مصوب سال ۱۳۹۵ هجری خورشیدی« جرم سیاسی عبارت است از رفتاری که با انگیزه اصلاح امور کشور، بدون قصد ضربه زدن به اساس نظام جمهوری اسلامی ایران، علیه مدیریت و نهادهای سیاسی یا اقدامات کارکنان دولت صورت می گیرد.»
بر اساس این تعریف برای محقق شدن جرم سیاسی باید دو شرط مهم، یعنی انگیزه صلح طلبانه و خیرخواهانه برای تغییر امور در اعمال یا رفتار انجام شده وجود داشته باشد و فعالان این عرصه قصد ضربه زدن به اساس و بنیاد نظام سیاسی کشور را نداشته باشد.
به عبارت دیگر بر اساس ماده ۲ قانون جرم سیاسی که در سال ۱۳۹۵ هجری خورشیدی به تصویب رسیده است. فردی مرتکب جرم سیاسی می شود که با انگیزه اصلاح امور کشور یا اعتراض به عملکرد مسئولان برای برطرف شدن مشکلات اقدام کرده باشد و هدف او از فعالیت های سیاسی براندازی یا دشمنی با نظام سیاسی کشور نباشد.
بنابراین اگر هدف فعال سیاسی تخریب یا براندازی نظام سیاسی کشور باشد دیگر جرم او یک جرم سیاسی نیست بلکه عمل انجام شده مصداق جرائم امنیتی است و روند رسیدگی به آن با جرائم سیاسی ضابطه مند و پذیرفته شده متفاوت می شود.
مصادیق جرم سیاسی
بر اساس تعریفی که در ماده ۲ قانون جرم سیاسی مصوب سال ۱۳۹۵ هجری خورشیدی برای جرائم سیاسی آمده است.
اعمال و رفتار سیاسی که با انگیزه صلح طلبانه و خیرخواهانه برای اصلاح امور کشور یا اعتراض به عملکرد مسئولان انجام شود جرم سیاسی است و با مرتکبین آن بر اساس قانون برخورد می شود.
از مصادیق جرم سیاسی بر اساس قوانین ایران می توان به مواردی مانند افترا به مسئولان یا نهادهای حکومتی، توهین به رئیس جمهور یا روسای قوا، نشر اکاذیب درباره مقامات رسمی، اعمال تبلیغی بر علیه سیاست های دولت یا نظام در صورتی که با قصد اصلاح باشد، نشر اکاذیب، نقض آزادی های مشروع دیگران با اعمالی مانند تهمت، افترا و شایعه پراکنی، جرائم مقرر در قوانین انتخابات خبرگان، ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی و شوراهای اسلامی شهر و روستا به استثنای مجریان و ناظران انتخابات، جرائم مندرج دربند (د) و (ه) ماده ۱۶ قانون فعالیت احزاب، جمعیت ها، انجمن های سیاسی و صنفی و انجمن های اسلامی یا اقلیت های دینی شناخته شده مصوب سال ۱۳۶۰ هجری خورشیدی اشاره کرد.
بهترین وکیل سیاسی در تهران
بهترین وکیل سیاسی در تهران، وکیلی است که از تخصص، دانش و توانایی لازم برای پیگیری پرونده های سیاسی برخوردار باشد و بتواند با اتکا به دانش حقوقی خود در سنگر دفاع از آزادی های سیاسی و حقوق مدنی شهروندان در برابر اتهامات ناروا قرار گیرد.
بهترین وکیل سیاسی در تهران پس از قبول یک پرونده با اتهامات سیاسی تلاش می کند این اطمینان خاطر را در موکل خود ایجاد کند که روند رسیدگی به پرونده حتی در حساس ترین شرایط نیز عادلانه و مطابق با قوانین خواهد بود و وکیل مربوطه اجازه نمی دهد که حق و حقوق موکل او پایمال شود یا مراجع رسیدگی کننده خارج است چهارچوب قانونی به اتهامات وارد شده رسیدگی کنند.
باید به این نکته توجه داشت که در جرائم سیاسی انگیزه فرد متهم از انجام فعالیت های سیاسی، جنبه سیاسی و اجتماعی دارد و شخصی نیست.
همچنین فعالیت های سیاسی او با انگیزه اصلاح امور یا اعتراض به روال کار انجام می شود و خشونت یا اقدامات مسلحانه در اعمال، فکر و ذهن او جایگاهی ندارد.
همچنین به کارگیری هرگونه خشونت یا اقدامات مسلحانه در فعالیت های سیاسی باعث تغییر در ماهیت اقدامات انجام شده و رفتن آنها به سمت جرائم امنیتی می شود.
شرایط مجرمان سیاسی در ایران چه تفاوتی با مجرمان جرائم دیگر دارد؟
جرایم سیاسی در ایران دارای یک سری ویژگی های خاص هستند که متهمان یا مجرمان این نوع جرم را از متهمان و مجرمان جرائم دیگر متفاوت می کند.
لازم به ذکر است که نوع مجازات های مربوط به جرائم سیاسی در ایران به نوع و شدت جرم انجام شده بستگی دارد.
از جمله تفاوت های مشهود متهمان یا مجرمان جرائم سیاسی با متهمان و مجرمان جرائم دیگر در ایران می توان به مواردی مانند مجزا بودن محل نگهداری متهمان سیاسی در زمان بازداشت یا حبس با مجرمان و متهمان جرائم دیگر، ممنوع بودن پوشاندن لباس زندان به تن زندانیان سیاسی در مدت حبس یا بازداشت، غیر قابل استرداد بودن مجرمان سیاسی، ممنوع بودن اجرای مقررات ناظر بر تکرار جرم، حق دسترسی مجرم یا متهم سیاسی به کتب، نشریات، رادیو و تلویزیون در طول مدت حبس و حق ملاقات و مکاتبه با وابستگان طبقه اول در طول مدت حبس اشاره کرد.
همچنین بازداشت و حبس مجرمان یا متهمان جرائم سیاسی به صورت انفرادی ممنوع است. به جز در مواردی که بیم تبانی وجود داشته باشد یا مقام قضایی بازداشت انفرادی را برای تکمیل تحقیقات ضروری بداند در این وضعیت مجرم سیاسی برای مدت مشخصی در حبس یا بازداشت انفرادی قرار داده می شود.
لازم به ذکر است که مدت زمان حبس یا بازداشت انفرادی متهم سیاسی با نظر مقام قضایی نباید بیشتر از ۱۵ روز باشد.
چه دادگاهی صلاحیت رسیدگی به جرائم سیاسی را دارد؟
دادگاه صالح برای رسیدگی به جرائم سیاسی در ایران بر اساس قانون جرم سیاسی مصوب سال ۱۳۹۵ هجری خورشیدی، دادگاه کیفری ۱ با حضور هیئت منصفه است.
بر اساس ماده ۱۶۸ قانون اساسی جمهوری اسلامی، رسیدگی به جرائم سیاسی و مطبوعاتی باید به شکل علنی با حضور هیئت منصفه در دادگاه عمومی انجام شود.
بنابراین بر اساس ماده۱۶۸ قانون اساسی اولاً مرجع رسیدگی به جرائم سیاسی و مطبوعاتی دادگاه عمومی است نه دادگاه انقلاب، دوما حضور هیئت منصفه برای رسمیت داشتن این نوع دادگاه ها الزامی است و سوما دادگاه جرائم سیاسی در صورت آسیب وارد نشدن به نظم عمومی باید به صورت علنی برگزار شود.
همچنین بر اساس ماده ۵ قانون جرم سیاسی مصوب سال ۱۳۹۵ هجری خورشیدی، رسیدگی به جرائم سیاسی در صلاحیت دادگاه کیفری ۱ مرکز استان است و مرتکبین جرم برای دادرسی باید به مرکز استان محل وقوع جرم فرستاده شوند.
همچنین اعضای هیئت منصفه در دادگاه های رسیدگی کننده به جرائم سیاسی، افرادی هستند که صلاحیت های اخلاقی و اجتماعی آنها از سوی وزارت دادگستری و نهادهای ذی ربط به تایید رسیده باشد.
فرایند دادرسی در جرائم سیاسی
فرایند دادرسی در جرایم سیاسی به این شکل است که مرحله اول تحقیق و تعقیب متهم برای جرم انگاری و تشخیص جرم است به این معنا که اگر پس از انجام تحقیقات دادستان تشخیص دهد که عمل سیاسی انجام شده جرم است کیفر خواست صادر شده و پرونده فرد مجرم برای رسیدگی به دادگاه کیفری ۱ استان محل وقوع جرم ارسال می شود. مرحله بعدی محاکمه علنی متهم با حضور هیئت منصفه است.
به این معنا که پس از صدور کیفر خواست، متهم به دادگاه کیفری ۱ استان محل وقوع جرم برای محاکمه فرستاده می شود در این مرحله ادله و شواهد طرفین پرونده بررسی شده و متهم می تواند از خود دفاع کند. پس از طی شدن روال دادرسی و بررسی ادله و شواهد به وسیله هیئت منصفه، رای هیئت منصفه صادر می شود.
پس از صدور رای هیئت منصفه، قاضی رسیدگی کننده می تواند بر اساس رای و نظر صادر شده از سوی هیئت منصفه و با استناد به قوانین مربوطه حکم نهایی را صادر کند. در جرائم سیاسی، پس از صدور رای دادگاه بدوی، متهم از زمان ابلاغ رای به خود، ۲۰ روز فرصت دارد تا به رای صادر شده اعتراض نماید.
آیا رسیدگی به جرائم سیاسی به صورت علنی است؟
بر اساس ماده ۱۶۸ قانون اساسی رسیدگی به جرائم سیاسی در ایران باید به صورت علنی و با حضور هیئت منصفه باشد مگر در مواردی که برگزاری جلسات محاکمه، باعث به خطر افتادن امنیت ملی و نظم عمومی شود.
گاهی اوقات نیز حساسیت پرونده سیاسی باعث می شود برای جلوگیری از افشای اطلاعات حساس آن و تاثیرات منفی این اطلاعات بر امنیت ملی، جلسات دادگاه رسیدگی کننده به جرائم سیاسی خاص به صورت غیر علنی برگزار گردد.
سخن پایانی
وکیل زندانیان سیاسی، وکیلی است که نه تنها باید بر پیچیدگی های حقوق کیفری مسلط باشد، بلکه باید در محاکم قضایی برای اجرای اصول قانون اساسی، به ویژه علنی بودن محکمه و حضور هیئت منصفه پایداری و ایستادگی کند. زیرا کوچک ترین انحراف از مسیر قانونی می تواند پرونده را از شمول دادرسی سیاسی خارج و به سمت رسیدگی های امنیتی سوق دهد.
بنابراین بهترین وکیل سیاسی در تهران وکیلی است که علاوه بر اشراف و تسلط بر قوانین جاری از توانایی لازم برای احقاق حق موکل خود برخوردار باشد و اجازه ندهد پرونده موکل او با توجیهات غیر موجه روندی برخلاف قانون جرم سیاسی یا ماده ۱۶۸ قانون اساسی را طی کند.
