تفاوت طلاق و فسخ نکاح

اقسام طلاق

طلاق و فسخ نکاح هر دو از جمله اقداماتی هستند، که به زن و‌ شوهر امکان جدایی از یکدیگر را می دهند. حال طلاق دارای دو اقسام‌ مختلف است. اقسام طلاق شامل رجعی و‌ بائن می شوند‌، که‌ هر یک شرایط خاص خود را دارند. در زیر به شرح این دو نوع طلاق پرداخته ایم:

• طلاق رجعی

طلاق رجعی به طلاقی گفته می شود، که مرد پس از آن‌ امکان بازگشت مجدد به زندگی را دارد. در این نوع طلاق تا زمان عده زن یعنی حدودا سه ماه، اگر مرد از طلاق خود پشیمان شود، در صورت توافق زن می تواند به زندگی مشترک بازگردد.

• طلاق بائن

فسخ نکاح و‌ یا طلاق بائن به زوج و زوجه امکان بازگشت به زندگی را نمی دهد. یعنی در این نوع طلاق مرد نمی تواند مجددا به زندگی بازگردد، و برای این امر باید حتما دو مرتبه عقد نکاح میان او و زوجه جاری شود. حال برای اینکه طلاق از نوع بائن محسوب شود، باید شرایطی وجود داشته باشد. این شرایط را در زیر ذکر نموده ایم:

• طلاق قبل از نزدیکی

اگر در هنگام طلاق نزدیکی انجام نگرفته و زوجه همچنان باکره باشد، به آن‌ طلاق بائن گفته می شود. در این نوع طلاق که به آن غیر مدخوله نیز گفته می شود، زوجه می تواند مدتی بعد اسم‌ همسر را نیز از شناسنامه خود حذف نماید.

• طلاق در زمان یائسگی

فسخ نکاح و طلاق که در زمان یائسگی زن و زمانی که او دیگر عادت ماهیانه نمی شود انجام گیرد، از نوع بائن خواهد بود.

• طلاق مبارات

گاهی زن و شوهر هر دو به علت تنفر و کراهت از یکدیگر اقدام به طلاق می نمایند. در این مورد معمولا زن و شوهر در خصوص مسائل مالی، حضانت فرزندان و ….نیز به توافق می رسند.‌ اگر طلاقی به این صورت انجام گیرد نیز، از نوع بائن خواهد بود.

فسخ نکاح

فسخ نمودن نکاح گرچه نوعی جدایی میان زن و شوهر محسوب می شود، اما با طلاق کاملا متفاوت است. همانطور که عقد در واقع یک قرارداد قانونی میان زن و شوهر است. حال فسخ نمودن نکاح به معنی فسخ این قرارداد به صورت یکطرفه می باشد.‌

برای مثال اگر زن یا مرد به دلایل ذکر گردیده در قانون، بخواهند به نکاح خود پایان دهند می توانند برای فسخ اقدام نمایند. اگر فردی به موجب ازدواج دچار ضرر و زیانی شده باشد، یا به عبارتی طرف مقابل او را فریب دهد، می تواند جهت جدایی و فسخ نکاح اقدام نماید.

اما باید حتما عیوب طرف مقابل را به دادگاه اثبات نماید. حال شرط فسخ نمودن قرارداد نکاح، این است که فردی نادانسته دچار زیان شود. یعنی از عیوب طرف مقابل بی اطلاع بوده، و با این حال با او ازدواج نموده باشد.‌ به همین دلیل اگر فردی از قبل در خصوص عیوب و مشکلات طرف دیگر مطلع باشد، حق فسخ قرارداد نکاح از او سلب می شود.

یعنی دیگر نمی تواند نکاح خود را فسخ کند‌، چرا که از قبل در جریان همه مسائل بوده است. نکته لازم به ذکر دیگر نیز این است که، اگر عیوب زن و مرد در هنگام عقد وجود نداشته، و بعد از ازدواج دچار آن ها شوند، امکان فسخ و‌ پایان دادن به نکاح وجود نخواهد داشت.

موارد فسخ کردن نکاح از جانب مرد

مطابق قانون مرد برای اینکه بتواند نکاح خود با زوجه را فسخ نماید، می بايست حتما عیوب او‌ را اثبات‌ نماید. حال  تنها برای عیوب خاصی می توانند به مرد امکان فسخ و پایان نکاح را بدهند‌.

این موارد به شرح زیر می باشند:

• قرن

قرن عارضه ای نادر است، که درصد بسیار کمی از افراد در طول زندگی خود آن را تجربه می کنند. در این عارضه یک ‌تکه استخوان در ناحیه تناسلی قرار داشته، و به همین دلیل امکان برقراری رابطه و نزدیکی وجود ندارد. با اثبات این موضوع به دادگاه مرد می تواند به راحتی جهت فسخ نکاح اقدام نماید.

• جذام

جذام یک عارضه پوستی می باشد، که در قدیم شایع بوده است. اما امروزه افراد کمی ممکن است به آن مبتلا شوند. جذام در لغت به معنای خوره بوده و پوست بدن را از بین می برد. حال چون‌ جذام یک عارضه واگیردار است، در صورت ابتلا زوجه‌ به آن، مرد امکان فسخ و پایان دادن به نکاح را خواهد داشت.

• جنون

جنون نیز می تواند به مرد اجازه فسخ قرارداد نکاح را بدهد.‌ جنون به حالتی گفته می شود که در آن زن از نظر عقلانی، دارای سلامت کامل نیست. جنون تحت عنوان دیوانگی شناخته می شود.

• برص

در صورت ابتلای زوجه به برص نیز، مرد می تواند برای فسخ نکاح اقدام کند‌. برص همان بیماری پیسی است، که موجب بروز لکه هایی کوچک بر روی پوست می شود.

• افضا

در بیماری افضا واژن زنان با مقعد یا مثانه یکی می شود. در نتیجه دیگر امکان برقراری رابطه و نزدیکی وجود نخواهد داشت.

• زمین گیری زن

گاهی زوجه‌ به علت ابتلا به بیماری های مختلف، فلج گردیده و دچار زمین گیری می شود. در این صورت نیز امکان فسخ نکاح از جانب مرد وجود دارد.

• نابینایی

نابینایی تنها زمانی می تواند به مرد اجازه فسخ قرارداد نکاح را بدهد، که هر دو چشم زن هیچگونه دیدی نداشته باشند.

شباهت ها و تفاوت های فسخ نکاح و طلاق

فسخ قرارداد عقد و نکاح و همچنین طلاق، هردو شباهت های زیادی به یکدیگر دارند. به همین دلیل در بسیاری از موارد یکی تلقی می شوند. در زیر موارد شباهت این دو اقدام قانونی را شرح داده ایم:

• در امر طلاق و فسخ عقد نکاح، قوانین مربوط به مهریه تقریبا یکی است.
• هم فسخ نکاح و هم طلاق، هردو موجب ابطال عقد شده و به جدایی زوجین ختم می شوند.
• در امر طلاق زن باید حدود سه ماه عده نگه دارد. در خصوص فسخ شدن نکاح نیز، مدت زمان عده دقیقا به همین میزان است.

حال با وجود شباهت هایی که وجود دارد، طلاق و فسخ نمودن نکاح به هیچ عنوان یکی نبوده و کاملا متفاوت هستند. چرا که این دو امر قانونی دارای تفاوت های مهمی می باشند. در ادامه به این تفاوت ها اشاره نموده ایم:

• تشریفات

برای اینکه انجام طلاق صحیح بوده باشد، باید تشریفاتی انجام گیرد. اگر هر یک از این تشریفات صورت نگیرند، طلاق صحت نخواهد داشت. به عنوان مثال حضور دو مرد عادل در هنگام جاری شدن صیغه طلاق، کاملا ضرورت دارد. در حالی که برای فسخ نکاح اصلا نیاز به انجام چنین تشریفاتی نخواهد بود.

• شرایط زن

برای انجام طلاق باید زن حتما دارای شرایط خاصی باشد. به عنوان مثال اگر زن در زمان عادت ماهیانه باشد، به هیچ عنوان طلاق انجام نمی شود. در حالی که فسخ نمودن نکاح بدون این شرایط نیز امکانپذیر است.

• بازگشت به زندگی مشترک

بازگشت به زندگی در حالی که طلاق از نوع رجعی باشد، امکانپذیر خواهد بود. در حالی که در فسخ نکاح امکان بازگشت مجدد به زندگی مشترک برای زوجین وجود ندارد. به همین دلیل اگر زن و‌ شوهر بخواهند دوباره به رابطه زوجیت بازگردند، می بايست مجددا عقد نمایند.

• نیاز نبودن گواهی عدم سازش

در هنگام طلاق چه درخواست از طرف زن باشد و چه از طرف مرد، دادگاه آن ها را به داوری و جلسات مشاوره ارجاع خواهد داد. در این جلسات تلاش می شود تا زن و مرد هردو با یکدیگر صلح و سازش نمایند.‌ اما اگر همچنان تصمیم آن ها بر طلاق باشد، گواهی عدم سازش صادر می گردد. اما در هنگام فسخ نکاح تنها‌ اراده افراد کافی بوده، و دادگاه وظیفه اصلاح‌ روابط زوجین را نخواهد داشت.

• حق طلاق

به طور کلی قانون حق طلاق را به مرد اهدا نموده است. یعنی مرد می تواند زوجه را با پرداخت حقوق قانونی اش طلاق دهد. اما هم زن و هم مرد حق اقدام برای فسخ نمودن نکاح را خواهند داشت.

مهریه در فسخ نکاح

مهریه در فسخ نمودن نکاح نیز، شرایط قانونی خاص خود را دارد. در این نوع انحلال نکاح، اگر زن باکره باشد، مهریه به او تعلق نمی‌ گیرد. تنها در صورتی با وجود باکره بودن زن به او مهریه تعلق می گیرد، که دلیل فسخ عنن بودن مرد باشد.

عنن بودن به معنای ناتوانی جنسی مرد در برقراری رابطه  و نزدیکی می باشد. وجود این مشکل در مرد، می تواند به زن حق فسخ نکاح بدهد. حال اگر در هنگام عقد زن باکره نبوده و نزدیکی صورت گرفته باشد، مرد موظف است تمام مهریه را به او پرداخت نماید. چرا که در این حالت زن مستحق دریافت کل مهریه خواهد بود.