مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم کلاهبرداری در دو بخش عمومی و خصوص مورد رسیدگی قرار می گیرد. کلاهبرداری از جمله جرایمی است که علاوه بر وارد آوردن خسارات مادی و معنوی به شکل مستقیم به اشخاص مختلف، می تواند باعث برهم خوردن نظم اجتماعی و متزلزل شدن ارکان عدالت در جامعه شود. به همین دلیل بر اساس قوانین جاری کشور فردی که در جریان کلاهبرداری متضرر شود می تواند علاوه بر باز پس گیری مال از دست رفته خود نسبت به ناراحتی و آسیب روحی و روانی که در اثر وقوع این جرم بر او حادث شده است دادخواهی کرده و خسارات وارد شده به خود را با مراجعه به مراجع ذی صلاح مطالبه نماید.
نحوه اثبات ضرر و زیان ناشی کلاهبرداری
نحوه اثبات ضرر و زیان ناشی از کلاهبرداری می تواند با توجه به شرایط و چگونگی وقوع جرم متفاوت باشد. آنچه جرم کلاهبرداری را از سایر جرائم تصاحب اموال افراد دیگر متمایز می کند آن است که در سایر جرم های که اموال دیگران به وسیله شخص یا اشخاصی به صورت غیر موجه و بدون رضایت تصاحب می شود عنصر رضایت فرد هیچ محلی از اعراب ندارد.
یعنی در جرائم دیگر مال یک فرد ممکن است بدون رضایت، بدون آگاهی و اطلاع یا با زور و توسل به اعمال خشونت آمیز تصاحب شود. اما روال کار در جرایم کلاهبرداری به این شکل است که فرد کلاهبردار با حیله و نیرنگ فرد صاحب پول یا دارایی را به شکلی فریب می دهد که صاحب مال یا دارایی با رضایت و طیب خاطر اموال و دارایی خود در اختیار مجرم قرار می‌دهد.
باید به این مسئله توجه داشت که هرچند روند دادرسی دعاوی کیفری از دادسرا آغاز می شود اما نباید گمان کرد که در صورت ارسال پرونده جبران غبن و آسیبی معنوی که در اثر جرم کلاهبرداری واقع شده است به دادسرای کیفری می توان دستور لازم برای پیگیری دریافت نمود.
وظیفه دادسرای کیفری بررسی پرونده کیفری و تعیین مجازات لازم برای متهم یا متهمان پرونده های جزایی مختلف مانند مواردی مثل کلاهبرداری یا تضعیف حقوق دیگر شهروندان می باشد.
لذا قبل از عرضه دادخواست و ابطال تمبر قانونی برای بررسی بخش ضرر و زیان روحی ناشی از یک پرونده کلاهبرداری باید صلاحیت دادگاه برای رسیدگی به یک چنین پرونده‌هایی مورد بررسی قرار گیرد تا پرونده مفتوحه دچار اطاله دادرسی نشود.
اما با همه این تفاسیر قانونگذار این حق را برای شخص متضرر قائل شده است که بتواند در مقام شاکی پس از بررسی پرونده کلاهبرداری و رد مال نسبت به تنظیم و ارائه شکواییه در مراجع قضایی برای جبران غم و آسیب روحی و روانی که در اثر وقوع جرم کلاهبرداری بر او و خانواده اش وارد شده است اقدام کند.
در صورت تمایل به دریافت مشاوره تلفنی از وکیل پایه یک دادگستری با شماره ۰۹۱۲۳۵۷۶۰۳۷ تماس حاصل فرمایید، با مشورت و راهنمایی وکیل کیفری در تهران زودتر به نتیجه خواهید رسید.
چگونگی شکایت برای مطالبه ضرر و زیان ناشی از کلاهبرداری
شکایت برای مطالبه زیان ناشی از کلاهبرداری به این شکل است که شخص شاکی ابتدا به مراجع ذیصلاح مراجعه کرده و نسبت به تنظیم شکایت اولیه اقدام می کند. سپس شخص یا اشخاص شاکی برای مطالبه ضرر و زیان ناشی از کلاهبرداری اصل یا رونوشت تمامی ادله و اسناد خود را جهت پیوست به پرونده به شعبه مربوطه تحویل می دهند.
منتهی باید به این نکته توجه داشت که اصل یا رونوشت ادله و مدارک شاکی زمانی ضمیمه پرونده می شود که شکایت اولیه به وسیله قاضی مربوطه بررسی شده و قاضی به گناهکار بودن خوانده در صورت وجود عدله مناسب وقف یافته باشد. در این شرایط به تشخیص قاضی، مجرم بودن فرد متهم و تحت تعقیب قرار گرفتن او امکانپذیر می شود.
در نهایت برای ادامه روند قضایی پرونده باید اسناد، ادله و مدارک لازم به وسیله شاکی برای پیوست به پرونده ارائه گردد. به طور کلی چهار نوع آسیب و غبن ممکن است در پرونده های مختلف جزایی قابل بررسی باشد که طبق روال جاری می توان به مواردی مثل غبن و آسیب مادی مستقیم، غبن و آسیب مادی غیر مستقیم، آسیب روحی و معنوی یا ممکن الحصول اشاره کرد.
لذا فرد شاکی می تواند در پرونده های مختلف مثل پرونده های کلاهبرداری برای مطالبه تمام غبن و زیان های مادی و معنوی یا منافع ممکن الحصولی که در اثر وقوع جرم استحقاق دریافت آن را دارد طبق روال قانونی اقدام نمایند.
روند مطالبه آسیب یا غبن مادی در پرونده های مختلف به وضوح مشخص است اما در خصوص غبن و آسیب معنوی که در اثر وقوع جرائم مختلف مثل کلاهبرداری باعث ایجاد صدمات روحی یا هتک حیثیت و اعتبار فردی، خانوادگی با همگانی می شود دادسرا می‌تواند افزون بر صدور دستورات لازم برای جبران خسارت مالی و رد مال دستور جبران غبن و صدمات روحی و روانی را هم به طبع آن نماید.
از روش های معمولی که برای رفع غبن و آسیب های روحی و روانی برای جرائم کلاهبرداری صادر می شود می توان به مواردی مانند الزام به عذرخواهی شخص خوانده از خواهان در انظار عمومی، درج دستور صادر شده قاضی مبنی بر محکومیت فرد خوانده در جراید و … اشاره نمود.
نحوه محاسبه ضرر و زیان ناشی از جرم کلاهبرداری
نحوه محاسبه ضرر و زیان ناشی از جرم کلاهبرداری با توجه به دادخواست شخص خواهان ممکن است متفاوت باشد. یعنی اگر شخص خواهان یا شاکی فقط برای اعاده حقوق مادی و رد مال در جرائم کلاهبرداری به مراجع قضایی مراجعه کرده باشد.
دادگاه پس از بررسی شکایت تنظیم شده و دریافت مدارک و ادله ارائه شده نسبت به صدور حکم مناسب اقدام کرده و ضرر و زیان مالی فرد شاکی را از خوانده مطالبه می کند. همچنین نحوه محاسبه ضرر و زیان ناشی از جرم کلاهبرداری در موارد ممکن الحصولی مثل اتلاف صدق لحاظ می شود.
یعنی وقتی بر اساس اسناد مدارک برای قاضی یا مرجع قضایی محتمل شود که تصرفی عدوانی اتفاق افتاده است قاضی می تواند طبق غبن و آسیبی که به خواهان وارد شده است برای خوانده جریمه، جزای نقدی یا رد مال در نظر گرفته و برای اجرا به شعبه اجرای احکام ارسال نماید. طبق تعاریف معمول و جاری قضایی کلاهبرداری یکی از جرایم مقید است که شرط تحقق آن حصول نتیجه معین یعنی بردن مال دیگری یا غیر می باشد.
لذا برای حصول به نتیجه لازم، رسیدگی به پرونده های کلاهبرداری منوط به تحقق مواردی مانند وارد آمدن غبن یا آسیب مالی به فرد شاکی، انتفاع مالی کلاهبردار یا شخص مورد نظر شاکی از معامله و فعل و انفعال انجام شده یا وقوع جرم کلاهبرداری است. کلاهبرداری می تواند مسائل بسیار گسترده ای را شامل شود اما باید توجه داشت که کلاهبرداری بیشتر در قالب و شکل معاملات مالی دیده می شود.
برای تحقق جرم کلاهبرداری اثبات سه شرط با اهمیت و لازم است اولاً تقلبی بودن وسایل ای که شخص کلاهبردار برای فریب فرد یا افراد دیگر استفاده کرده است دوماً فریب خوردن شاکی یا قربانی در صورتی قابل استناد است که فرد از متقلّبانه بودن ابزار به کار گرفته شده در کلاهبرداری مطلع نباشد. سوما مالی که در کلاهبرداری تصرف شده است متعلق به غیر و دیگران باشد.
در پیگیری پرونده های کلاهبرداری باید به این نکته توجه داشت که طبق روال معمول تنها ضرر و زیانی که به صورت مستقیم در اثر جرم برای فرد یا افراد ایجاد شده باشد قابل مطالبه است. یعنی شخصی که به صورت مستقیم در نتیجه کلاهبرداری مالی یا اموالی را از دست داده است می تواند در مراجع قضایی برای باز پس گیری آن اقدام نماید.
سخن پایانی
مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم کلاهبرداری یکی از موارد شایع در پرونده ای های مختلف قضایی است. اما باید توجه داشت که نحوه اثبات ضرر و زیان ناشی کلاهبرداری می تواند با جرائم دیگر متفاوت باشد یعنی اولا باید مال یا حقی از شاکی خصوصی در جریان یک معامله به شکل ناصواب و فریبکارانه غصب شده باشد و فرد متضرر در اثر فریب با رضایت اموال و دارایی های خود را در اختیار دیگران قرار داده باشد.
چگونگی شکایت برای مطالبه ضرر و زیان ناشی از کلاهبرداری مثل بقیه پرونده ای قضایی است یعنی ابتدا باید در شعب مختلف مراجع قضایی یک دادخواست اولیه تنظیم شده سپس ادله و مدارک لازم برای درج و پیوست به پرونده ارایه شود تا پس از بررسی های لازم و طی روند قانونی قاضی مربوطه حکم صادر کند.
نحوه محاسبه ضرر و زیان ناشی از جرم کلاهبرداری به این شکل است که فرد خواهان یا شاکی اموال و دارایی های خود را در جریان کلاهبرداری و یا رفتار ناصواب از دست داده باشد. در این شرایط فرد خواهان برای باز پس گیری اموال خود به مراجع قضایی مراجعه می کند.
اگر مدارک و ادله فرد شاکی کامل باشد حکم رد مال به نفع او صادر می شود. در این شرایط خواهان می تواند در صورت تمایل غبن یا آسیب های معنوی را که در جریان کلاهبرداری برایش حادث شده است از فرد متهم یا متهمان طلب نماید.
