خسارت تاخیر تادیه از چه زمانی محاسبه میشود؟

بر اساس ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی، خسارت تاخیر تادیه از زمان سررسید یا پس از مطالبه طلبکار تا زمان پرداخت قابل محاسبه است. بنابراین اگر طلبکار برای مطالبه طلب خود از بدهکار در سر رسید مورد نظر اقدام نکرده باشد. خسارت تاخیر تادیه از زمان مطالبه طلب محاسبه می شود که این زمان می تواند زمان تنظیم و ثبت دادخواست خسارت تاخیر تادیه یا ارائه اظهارنامه به فرد بدهکار و غیره باشد. اما استثنائاتی نیز بر این قانون وارد است که از آن جمله می توان به محاسبه خسارت تاخیر تادیه چک اشاره کرد که بر مبنای آن خسارات تاخیر تادیه چک بر مبنای نرخ تورم اعلامی از سوی بانک مرکزی از تاریخ چک تا زمان وصول آن محاسبه می‌شود و هزینه دادرسی و حق الوکاله نیز بر اساس تعرفه های قانونی مشخص می گردد.

خسارت تاخیر تعدیه چیست؟

خسارت تاخیر تعدیه وقتی مطرح می شود که  فرد بدهکار بدهی خود را در زمان و موعد مقرر به  فرد طلبکار پرداخت نکرده باشد.

در این وضعیت فرد طلبکار می تواند مطالبه خسارت تاخیر تادیه را در مراجع قانونی و قضایی مطرح کرده و خواهان دریافت آن از فرد بدهکار باشد.

سپس در ادامه خسارات ناشی از تاخیر تادیه بر اساس قانون محاسبه و به فرد طلبکار پرداخت می شود. به عبارت ساده خسارت تاخیر تادیه، نوعی جبران مالی است که برای تامین ضرر های ناشی از دیر کرد پرداخت بدهی در نظر گرفته می شود.

در واقع خسارت تاخیر تادیه،  هزینه ای است که فرد بدهکار باید به دلیل تاخیر در انجام تعهدات و دیر کرد به فرد طلبکار بپردازد تا به نوعی کاهش ارزش پول و فرصت سرمایه گذاری جبران شود.

معافیت از پرداخت خسارت تاخیر تادیه چه زمانی ممکن است؟

معافیت از پرداخت خسارت تاخیر تادیه زمانی ممکن است که فرد بدهکار به دلیل حوادث و بلایای طبیعی، موفق به پرداخت دویون معوقه خود نشده باشد و این امر در مراجع قانونی به اثبات برسد.

از دیگر موارد معافیت از پرداخت خسارت تاخیر تادیه می توان به مواردی مانند شرایط اضطراری و بحرانی که به تایید مراجع قانونی برسد، توافق طرفین برای بخشش خسارت و غیر اشاره کرد.

شرایط مطالبه خسارت تاخیر تادیه

 معمولا طلبکار برای آنکه بتواند خسارت تاخیر تادیه را از فرد بدهکار مطالبه کند باید شرایط مشخصی فراهم باشد در غیر این صورت  مسئله پیچیده شده یا امکان پیگیری مطالبه خسارت تاخیر تادیه فراهم نمی شود.

در ادامه به شرایط مطالبه خسارت تاخیر تادیه پرداخته می شود.

• موضوع دین

موضوع دین  یا بدهی یکی از شرایط مطالبه خسارت تاخیر تادیه است به این معنا که بدهی مربوطه باید به صورت پول ملی یعنی ریال باشد و در مواردی که بدهی به صورت کالا، خدمات یا ارز خارجی باشد،  امکان مطالبه خسارت تاخیر تادیه وجود ندارد.

• مطالبه دین توسط طلبکار

مطالبه دین توسط طلبکار یکی دیگر از شرایط مطالبه خسارت تاخیر تادیه است به این معنا که طلبکار باید به طور رسمی طلب خود را از فرد بدهکار درخواست نماید که این مطالبه می تواند از طریق ارسال اظهارنامه رسمی به بدهکار یا طرح دعوا در دادگاه و محاکم قضایی  باشد.

باید به این نکته توجه داشت که در موارد خاص مثل چک، مهریه و اسناد رسمی لازم الاجرا، خسارت تاخیر تادیه از زمان تاریخ سررسید سند محاسبه می شود و نیازی به مطالبه جداگانه نیست اما در مورد بدهی های دیگر شرایط متفاوت است و خسارت تاخیر تادیه از زمان سررسید سند، ارسال اظهارنامه یا از زمان طرح دعوا در محاکم قضایی محاسبه می شود.

• تمکن مالی بدهکار

تمکن مالی بدهکار یکی دیگر از شرایط مطالبه دین توسط طلبکار است به این معنا که فرد بدهکار باید توانایی مالی لازم برای پرداخت بدهی مورد نظر را داشته باشد و اگر بدهکار به دلیل عدم تمکن مالی، توانایی پرداخت بدهی مورد نظر را نداشته باشد خسارت تاخیر تادیه به او تعلق نمی گیرد.

• امتناع بدهکار از پرداخت بدهی با وجود تمکن مالی

امتناع بدهکار از پرداخت بدهی با وجود تمکن مالی از دیگر شرایط مطالبه دین توسط طلبکار است. به عبارت دیگر وقتی بدهکار با داشتن تمکن مالی از پرداخت بدهی خود خودداری کند در این وضعیت طلبکار می تواند مطالبه خسارت تاخیر تادیه را در دستور کار قرار دهد.

• تغییر فاحش شاخص تورم یا قیمت سالانه

تغییر فاحش شاخص تورم یا قیمت سالانه یکی دیگر از شرایط مطالبه دین توسط طلبکار است، به این معنا که اگر از زمان سررسید بدهی تا زمان پرداخت آن، شاخص تورم و قیمت  سالانه کالاها و خدمات به شکل قابل توجهی افزایش یافته باشد.

خسارت تاخیر تادیه به وسیله طلبکار قابل پیگیری و مطالبه است. لازم به ذکر است که شاخص تورم به وسیله بانک مرکزی به صورت سالانه تعیین و اعلام می شود.

شاخص، محاسبه خسارت تاخیر تادیه چیست؟

معمولا شاخص، محاسبه خسارت تاخیر تادیه،  نرخ تورم سالانه است که از سوی بانک مرکزی اعلام می شود. محاسبه ارزش پول بر اساس شاخص تورم سالانه،  محاسبه ارزش واقعی پول را برای تجار و بازرگانان تسهیل می کند.

به شکلی که  در صورت تاخیر در پرداخت بدهی از سوی بدهکار، فرد طلبکار می تواند با توجه به شاخص نرخ تورم سالانه ارزش واقعی طلب خود را محاسبه کرده و خسارات وارد شده را مطالبه کند.

استفاده از شاخص نرخ تورم سالانه باعث می شود امکان محاسبه ارزش دیون وجود داشته باشد و ارزش دیون تا روز پرداخت حفظ گردد.

آیا محاسبه خسارت تاخیر تادیه به نرخ روز ممکن است؟

محاسبه خسارت تاخیر تادیه به نرخ روز عبارت درستی نیست چون محاسبه خسارت تاخیر تادیه به نرخ روز تابع عوامل مختلفی مثل دین و شرایط آن است و نمی توان همه خسارات را با یک فرمول یکسان محاسبه کرد.

به طور کلی برای محاسبه خسارات تاخیر تادیه از معیارهایی مثل نرخ تورم یا نرخ بهره بانکی استفاده می شود و ملاک استفاده از این معیارها پذیرش آنها از سوی نهادهای قانونی و اجرایی است.

با چه فرمولی خسارت تاخیر تادیه  محاسبه می شود؟

همانطور که گفته شد برای محاسبه خسارت تاخیر تادیه از روش های مختلف با توجه به نوع بدهی، شرایط اقتصادی و مفاد قرارداد استفاده می شود.

 اما متداول ترین روش محاسبه خسارت تاخیر تادیه، استفاده از نرخ تورم یا بهره بانکی سالانه است که در ادامه به آنها پرداخته می شود.

• محاسبه خسارت تاخیر تادیه بر اساس نرخ تورم سالانه

محاسبه خسارت تاخیر تادیه بر اساس نرخ تورم سالانه یکی از روش های متداول و مورد تایید مراجع قانونی است. در این روش ارزش بدهی اصلی طوری محاسبه می شود که نرخ تورم سالانه در آن لحاظ شود و ارزش پول فرد طلبکار تا زمان دریافت دیون حفظ گردد.

در این روش  کاهش ارزش پول یا قدرت خرید آن، در طول زمان بر اساس شاخص تورم سالانه اعلامی از سوی بانک مرکزی محاسبه می شود.

به این معنا که شاخص تورم در زمان تسویه و شاخص تورم در زمان سررسید بدهی در نظر گرفته شده و بر اساس آن خسارت تاخیر در تادیه محاسبه می  گردد.

محاسبه خسارت تاخیر در تادیه بر اساس نرخ تورم سالانه، باعث می شود ارزش واقعی بدهی حفظ شده و طلبکار دچار زیان و خسارت نشود.

• روش محاسبه بر اساس نرخ بهره بانک

روش محاسبه بر اساس نرخ بهره بانکی یکی دیگر از روش های تعیین خسارت تاخیر تادیه و دیون است. به این معنا که اصل مبلغ بدهی بر اساس نرخ بهره بانکی آن دوره زمانی محاسبه و ارزشیابی می شود.

نرخ بهره بانکی یک معیار قابل اندازه گیری برای جبران تاخیر در پرداخت بدهی است که با استفاده از آن می توان خسارت تاخیر در تادیه را به صورت منطقی و معقول محاسبه کرد.

همچنین اگر میزان تاخیر بیش از ۱۲ ماه باشد تعداد سال های تاخیر بر اساس نرخ بهره بانکی سالانه محاسبه شده و به فرد بدهکار ابلاغ می شود.

روش محاسبه نرخ خسارت تاخیر  تادیه بیشتر در شرایطی کاربرد دارد که نرخ تورم سالانه در دسترس نباشد یا طرفین در مفاد قرارداد قید کرده باشند که خسارت تاخیر در تادیه بر اساس نرخ بانکی سالانه محاسبه شود.

لازم به ذکر است که روش استفاده از نرخ بهره سالانه بانکی برای جبران خسارت ناشی از تاخیر در پرداخت بدهی زمانی سودمند است که سود بانکی به صورت دستوری و بدون توجه به شرایط بازار تعیین نشود.

سخن پایانی

خسارت تاخیر تادیه از چه زمانی محاسبه می شود؟ شاید سوالی متداول و پر تکرار باشد که ذهن مخاطبان یا افراد درگیر در مسائل مالی و بدهکاری های این چنینی را به خود مشغول کند.

بر اساس قانون، خسارت تاخیر تادیه یا دیر کرد پرداخت پول دیگران از زمان سررسید پرداخت، ارسال اظهارنامه یا طرح دعوا در مراجع قانونی آغاز می شود که شرایط نقل و انتقالات مالی یا نوع قرارداد می تواند در این امر موثر باشد.

معمولاً نرخ خسارت تاخیر در تادیه بر اساس نرخ تورم سالانه اعلامی از سوی بانک مرکزی یا نرخ بهره بانکی سالانه تعیین می شود و فرد بدهکار پس از محاسبه، میزان خسارت با یکی از این دو معیار، باید اقدام به پرداخت دیون افراد طلبکار کند.