بدهی متوفی بر عهده وراث است البته در صورتی که از متوفی ماترک و اموالی به جای مانده باشد. به عبارت دیگر وقتی فردی فوت می کند و بدهکار است اگر ماترکی از او باقی مانده باشد ابتدا بدهکاری های او ادا می شود. سپس باقیمانده اموال بین وراث تقسیم می شود. اما اگر ماترکی از متوفی باقی نمانده باشد یا ماترک باقیمانده برای پرداخت بدهی ها کافی نباشد وراث فقط به اندازه سهم الارث خود در پرداخت بدهی ها و دیون مسئول هستند و لازم نیست از اموال خود چیزی برای پرداخت به افراد طلبکار اختصاص دهند.
در چه صورتی وراث از پرداخت بدهی متوفی معاف می شوند؟
در صورتی وراث از پرداخت بدهی های متوفی معاف می شوند که ماترک باقیمانده از متوفی را رد کرده و خواهان دریافت سهم الارث نباشد.
در این وضعیت اگر اموال باقیمانده از متوفی یا ماترک برای پرداخت همه بدهی ها کافی باشد بدهی های متوفی از این محل پرداخت می شود.
اما اگر اموال باقیمانده برای پرداخت همه بدهی ها کافی نباشد با توجه به نظر قاضی و انجام کارشناسی، پرداخت بدهی ها اولویت بندی می شود یا اموال باقیمانده به نسبت بدهی ها بین افراد طلبکار تقسیم می گردد. اما اگر وراث خواهان دریافت سهم الارث خود باشند و متوفی بدهکار باشد.
پس از انجام انحصار وراثت، هر یک از وراث به نسبت سهم الارث خود در پرداخت دیون مسئول هستند و باید نسبت به پرداخت بدهی متوفی اقدام کنند.
اما باید به این نکته توجه داشت که وراث متوفی برای پرداخت بدهکاری های او ملزم به استفاده از اموال شخصی خود نیستند و قانون آنها را ملزم به انجام این کار نمی کند.
در صورتی که اموال متوفی برای پرداخت بدهی های او کافی نباشد چگونه وراث می توانند ترکه را رد کنند؟
در صورتی که اموال متوفی برای پرداخت بدهی های او کافی نباشد و وراث نخواهند درگیر پرداخت بخشی از بدهی های متوفی به نسبت ارث خود شوند باید حداکثر یک ماه بعد از اطلاع از تاریخ فوت به صورت کتبی یا شفاهی این امر را به دادگاه یا مراجع قضایی رسیدگی کننده به انحصار وراثت اطلاع دهند.
در غیر این صورت عدم رد ماترک در موعد یک ماه بعد از آگاهی از مرگ متوفی به معنای قبول ترکه است و وراث دیگر نمی تواند ترکه را رد کنند و باید مراحل اداری و قانونی آن را برای دریافت سهم الارث و پرداخت سهم خود از بدهکاری متوفی را به عهده گیرند.
لازم به ذکر است که پس از قبول حکم ترکه هر یک از وراث مسئول ادای بخشی از بدهکاری متوفی به نسبت سهم الارث خود هستند و در صورت کافی نبودن ماترک متوفی برای پرداخت بدهی های او، قانون یا هیچ مرجع قضایی نمی تواند آنها را ملزم به پرداخت بقیه بدهکاری های متوفی نماید.
نحوه کسر هزینه ها و بدهی های متوفی از ماترک چگونه اولویت بندی می شود؟
نحوه کسر هزینه ها و بدهی های متوفی به این شکل اولویت بندی می گردد که ابتدا هزینه ها و بدهی های ضروری در دستور کار قرار می گیرد.
سپس نسبت به پرداخت بقیه هزینه ها و بدهی ها در صورت کافی بودن ماترک اقدام می گردد که در ادامه به دسته بندی این هزینه ها و بدهی ها پرداخته می شود.
- هزینه کفن و دفن متوفی
- پرداخت بدهی های رهن یا وثیقه دهنده از اموال متوفی
- پرداخت طلب افرادی که مال و دارایی آنها تحت عنوان قیمومیت به وسیله متوفی اداره می شده است
- پرداخت هزینه دارو و درمان متوفی در صورتی که قبل از مرگ در بیمارستان بستری باشد
- پرداخت نفقه و مهریه همسر
- پرداخت طلب دیگر بستان کاران و طلب کاران معمولی
اثبات بدهی های متوفی چگونه ممکن می شود؟
اثبات بدهی های متوفی به این شکل است که افراد طلبکار پس از اطلاع از مرگ بدهکار باید با در دست داشتن مدارک معتبر به ورثه مراجعه نمایند.
اگر مدارک ارائه شده به ورثه قانونی و دفتری باشد معمولاً ورثه پس از دیدن مدارک از طلبکار می خواهند که تا بعد از انحصار وراثت صبر نمایند سپس برای دریافت طلب خود از وراث مراجعه کنند.
اما اگر اسناد و مدارک افراد طلبکار دستی و غیر رسمی باشد ممکن است ورثه را نسبت به صحت این اسناد دچار تردید کند و آنها نسبت به بدهکار بودن متوفی دچار شک و تردید شوند.
در این وضعیت افراد طلبکار باید در اولین فرصت با در دست داشتن مدارک لازم برای ثبت شکایت به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنند تا قبل از تقسیم اموال بین وراث نسبت به وضعیت طلب آنها رسیدگی و تصمیم گیری شود.
در ادامه در صورتی که صحت مدارک ارائه شده دستی، غیر رسمی و غیر دفتری افراد طلبکار پس از مراجعه به مراکز قضایی مورد تایید قرار گیرد.
پس از انحصار و وراثت، وراث به صورت جمعی یا به صورت فردی و متناسب با میزان حق و سهم دریافتی ملزم به پرداخت بدهی افراد طلبکار می شوند.
اولویت بندی پرداخت بدهی متوفی از ماترک بر چه مبنایی انجام می شود؟
اولویت بندی بدهی های متوفی از ماترک بر این مبنا طبقه بندی می شود که ابتدا هزینه ها و بدهی های ضروری پرداخت گردد.
سپس در صورت وجود اموال، بقیه بدهکاری های متوفی پرداخت گردد. بنابراین طبقه اول از دسته بندی پرداخت بدهکاری های متوفی شامل مواردی مثل حقوق کارگر خانه، حقوق خدمتگزار بنگاه تجاری یا اداری متوفی، دستمزد کارگران روز مزد و غیره می شود.
پس از طبقه اول نوبت به پرداخت طلب اشخاصی می رسد که به عنوان قیمومیت مدیون شده اند و بر اساس این طبقه بندی در طبقه دوم قرار می گیرند.
پس از پرداخت این طبقه نوبت به پرداخت طلب پزشک، دارو، درمان هزینه های متوفی در بیمارستان قبل از مرگ می رسد که طبقه سوم را تشکیل می دهد و در نهایت طبقه چهارم قرار دارد که دیگر طلب کاران متوفی را شامل می‌شود و در صورت وجود پول و دارایی لازم، نسبت به پرداخت این گونه بدهکاری ها نیز اقدام می گردد.
اما اگر دارایی های فرد متوفی کافی نباشد پرداخت بدهی متوفی نسبت به طبقه اول، دوم و سوم در اولویت است.
لازم به ذکر است که پرداخت مهریه و نفقه زن متوفی یکی از بدهکاری های مهم است که قبل از پرداخت دیگر بدهکاری های او در اولویت بوده و باید نسبت به پرداخت آن در اسرع وقت اقدام شود.
آیا وراث ملزم به پرداخت بدهی های پدر فوت شده خود هستند؟
بر اساس ماده ۲۲۶ قانون امور حسبی، ورثه و فرزندان متوفی، در صورتی که اموال متوفی برای پرداخت بدهی های او کافی نباشد ملزم به پرداخت بدهی های او نیستند و افراد طلبکار به غیر از ترکه به جای مانده از متوفی نمی تواند چیز دیگری را به عنوان طلب از وراث متوفی مطالبه و دریافت کنند.
بنابراین اگر ماترک به جای مانده از متوفی برای پرداخت بدهی او کفایت نکند. پس از پرداخت هزینه ها و بدهی های ضروری متوفی، بقیه اموال به جای مانده از او به صورت مساوی یا به نسبت میزان بدهی بین افراد طلبکار تقسیم می گردد.
تقسیم اموال متوفی به صورت مساوی یا به نسبت میزان بدهی با نظر قاضی و مرجع رسیدگی کننده به پرونده انجام می شود و افراد طلبکار نمی توانند در این زمینه راهکار و پیشنهاد ارائه دهند.
بنابراین همانطور که گفته شد اگر وراث با توجه به ماترک به جای مانده از متوفی و بدهی های او نسبت به رد ترکه اقدام کنند. مسئولیت و وظیفه ای در قبال پرداخت بدهی های افراد طلبکار ندارند و این کار به صورت قانونی یا از طریق دیگر وراث انجام می شود.
اما در صورتی که هریک از وراث در فاصله یک ماه پس از اطلاع از مرگ متوفی به صورت کتبی یا شفاهی نسبت به رد ترکه اقدام نکنند پس از طی شدن روال اداری، انحصار وراثت انجام می شود و اموال بین آنها تقسیم می گردد. سپس وراث باید سبت به میزان ترکه ای که به آنها تعلق گرفته است نسبت به پرداخت بدهی های متوفی اقدام کنند.
هرچند در صورتی که اموال متوفی برای پرداخت بدهی های او کافی نباشد افراد طلبکار می توانند برای دریافت طلب خود به وراث متوفی مراجعه کنند.
اما بر اساس قانون، بخصوص ماده ۲۲۶ قانون امور حسبی، ورثه هیچگونه تعهدی نسبت به پرداخت بدهی های متوفی به غیر از ماترک باقیمانده ندارند و طلبکار یا طلب کاران نمی توانند آنها را ملزم به پرداخت بدهی های متوفی بیش از ماترک باقیمانده کنند.
بدهی های مالیاتی متوفی به عهده چه کسی است؟
بر اساس قانون اگر وراث متوفی ماترک را با مراجعه به دادگاه به صورت کتبی یا شفاهی رد نمایند و اموال به جای مانده از او را به عنوان وراث قبول نکنند بدهی های مالیاتی که بر عهده متوفی قرار گرفته است به صورت خودکار و کلی پاک می شود و هیچ فردی نسبت به پرداخت آنها تعهد ندارد.
اما اگر وراث در موعد قانونی مشخص شده نسبت به رد ماترک به صورت کتبی یا شفاهی اقدام نکنند یعنی ماترک را پذیرفته اند و در صورت وجود ماترک، به جای مانده از متوفی ابتدا اداره مالیات همه بدهکاری های مالیاتی متوفی را از اموال به جای مانده کسر می کند.
سپس دستور انحصار وراثت و تقسیم اموال باقیمانده را بین وراث صادر می نماید. بنابراین وضعیت بدهی های مالیاتی متوفی در گرو رد یا قبول ماترک از سوی ورثه است.
به این معنا که اگر ورثه ماترک را رد کنند بدهی های مالیاتی متوفی به صورت کلی پاک می شود و هیچ فردی متعهد به پرداخت آن نیست اما اگر وراث ماترک را قبول کنند ابتدا بدهی های مالیاتی متوفی از اموال به جای مانده کسر می شود سپس دستور انحصار وراثت صادر می شود.
به وضعیت بدهی های متوفی به بانک چگونه رسیدگی می شود؟
به وضعیت بدهی های متوفی به بانک به این شکل رسیدگی می شود که اگر متوفی قبل از فوت نسبت به تسویه حساب بدهی های بانکی اقدام نکرده باشد و مبلغی از بدهی های او باقیمانده باشد.
در این وضعیت اگر در حساب های او پولی موجود باشد به صورت خودکار این پول ها به حساب بانک مرکزی برای پرداخت بدهی های بانکی واریز می شود و اگر پولی در حساب های بانکی فرد متوفی وجود نداشته باشد و وراث نسبت به پرداخت بدهی های باقیمانده از متوفی اقدام نکنند.
معمولاً بانک های عامل برای دریافت بدهی های متوفی از ضامن ها اقدام می کنند و پس از طی شدن روال اداری ضامن ها موظف به پرداخت باقیمانده بدهی متوفی هستند.
اما اگر متوفی دارای بیمه عمر باشد پس از فوت او بدهی های بانکی به صورت خودکار از بیمه عمر پرداخت شده و در صورت عدم پرداخت بدهی از سوی وراث، ضامنین موظف به تسویه حساب بدهی های متوفی نیستند.
در صورتی که متوفی اموال و دارایی های مشخص و ثبتی نداشته باشد تکلیف افراد بدهکار چه می شود؟
در صورتی که متوفی اموال و دارای مشخص و ثبتی نداشته باشد وراث هیچگونه تعهدی نسبت به پرداخت بدهکاری های متوفی ندارند و کسی نمی تواند آنها را ملزم به پرداخت بدهکاری های متوفی کند.
بنابراین بر اساس ماده ۸۶۸ قانون مدنی اگر پول، اموال ثبتی و سند داری مثل ملک و خانه از متوفی باقی مانده باشد. بدهی های متوفی از این دارایی ها و اموال پرداخت می شود.
اما اگر اموال و دارایی ثبتی و سند داری از او باقی نمانده باشد وراث متوفی، تعهد و الزام قانونی نسبت به پرداخت بدهی های او ندارند و کسی نمی تواند آنها را ملزم به پرداخت بدهکاری ها کند.
اما باید به این نکته توجه داشت که از نظر شرع، پرداخت بدهی های متوفی به عهده فرزندان یا وراث او است و آنها برای خارج کردن متوفی از زیر دین افراد طلبکار باید نسبت به پرداخت بدهی های او و گرفتن رضایت افراد طلبکار اقدام کنند.
سخن پایانی
بدهی متوفی بر عهده وراث است اما انجام این کار در گرو وجود اموال و دارایی های مشخص و ثبتی مثل وجود پول نقد در حساب های بانکی، املاک و خانه های سند دار از متوفی است.
به این معنا که اگر اموال و دارایی های مشخص و ثبتی از متوفی باقی مانده باشد وراث پس از انجام انحصار و وراثت، با توجه به حق و سهم دریافتی نسبت به پرداخت بدهی های متوفی متعهد می شوند.
اما در صورتی که از متوفی پول و اموال مشخص یا ثبتی باقی نماند، بازماندگان و وراث او تعهدی نسبت به پرداخت بدهی های متوفی ندارند و کسی نمی تواند آنها را ملزم به پرداخت بدهی ها کند.
حتی اگر وراث متوفی یک ماه پس از اطلاع از مرگ او به دادگاه مراجعه کرده و به صورت کتبی یا شفاهی رد ماترک نمایند به پرداخت بدهی های او به نسبت حق السهم تعهد و الزامی ندارند.
