شرایط حضانت فرزند
گاهی یک زندگی مشترک با وجود فرزندان به بن‌بست رسیده، و زوجین تنها راه چاره را طلاق می دانند. در این صورت مطابق قانون زوج و زوجه می توانند برای جلوگیری از اختلافات هرچه بیشتر، با انجام مراحلی طلاق گرفته و از یکدیگر جدا شوند. اما مهمترین مبحثی که در روند طلاق به آن پرداخته می شود، حضانت و سرپرستی فرزندان است. کودکان بی دفاع ترین و بی آلایش ترین افراد در جامعه هستند، و برای رشد و ترقی نیازمند توجه و مراقبت های فراوان می باشند. به همین دلیل معمولا بعد از طلاق ریاست دادگاه برای جلوگیری از بروز آسیب روحی و جسمی به کودکان، بهترین و مناسب ترین سرپرست را برای آن ها انتخاب می کند. در واقع حضانت فرزند به معنای سرپرستی و نگهداری از کودک می باشد. حضانت مطابق قانون به پدر یا مادر کودک سپرده می شود.
حال فردی که قرار است حضانت فرزند بعد از طلاق را برعهده بگیرد، می بايست دارای برخی شرایط قانونی باشد. در غیر این صورت حضانت ممکن است از او سلب گردد. مهمترین شرایط حضانت و سرپرستی فرزند را در زیر ذکر نموده ایم:
- عاقل بودن
در درجه اول فردی که قرار است سرپرستی کودک را بر عهده بگیرد، می بايست عاقل باشد. یعنی در سلامتی جسمانی کامل به سر ببرد. برای مثال افرادی که دارای جنون یا دیوانگی هستند، به هیچ عنوان نمی توانند سرپرستی طفل را بر عهده بگیرند. پس در درجه اول دارا بودن سلامت عقلانی شرط حضانت می باشد.
- بلوغ
فرد باید برای عهده گرفتن حضانت فرزند به بلوغ جسمانی و فیزیکی رسیده باشد. یعنی توانایی تشخیص خوب از بد را داشته، و بتواند زاد و ولد کند. معمولا بلوغ افراد بر مبنای سن سنجیده می شود. به طور مثال سن بلوغ در دختران ۹سالگی و در پسران ۱۵سالگی است. اما چون سن قانونی در کشور ما ۱۸سالگی است، بهتر است سرپرست حداقل دارای این سن باشد.
- توانایی عملی
توانایی عملی از دیگر شروط دادگاه برای سرپرستی فرزندان می باشد. فرد باید در عمل بتواند از کودک مراقبت و نگهداری کند. همچنین باید توانایی عملی رفع احتیاجات فرزند خود را داشته باشد. به همین دلیل سلامت جسمانی و روانی او می تواند توانایی عملی اش را نیز به اثبات برساند.
- شایستگی اخلاقی
پدر یا مادر که عهده دار حضانت فرزند خود هستند، باید از شایستگی اخلاقی کافی برخوردار باشند. به گونه ای بتوانند کودک را به بهترین شکل تربیت و پرورش دهند. به همین دلیل افرادی که از نظر اخلاقی و شخصیتی دارای شایستگی های لازم نیستند، نمی توانند سرپرست فرزندان خود باشند.
- اسلام
اگر طفل مورد نظر مسلمان باشد، می بايست شخصی که قرار است سرپرستی او را برعهده بگیرد نیز، مسلمان باشد. در غیر این صورت حضانت از او سلب می گردد. چرا که مسلمان نبودن فرد، ممکن است مصلحت کودک را به خطر بیندازد.
- عدم ابتلا به بیماری واگیردار
حضانت فرزند به افرادی که به بیماری های واگیردار مبتلا هستند نیز اهدا نمی شود. چرا که اینگونه سلامت کودک ممکن است در معرض خطر قرار گیرد، و او نیز به این بیماری مبتلا گردد.
حضانت فرزندان در طلاق توافقی
طلاق توافقی به نوعی از طلاق گفته می شود، که در آن زوج و زوجه در خصوص تمامی مسائل مالی، حضانت کودک و….به اتفاق نظر رسیده و توافق می نمایند. در این نوع طلاق مسئله حضانت طفل نیز کاملا متفاوت از سایر طلاق ها خواهد بود. در طلاق های دیگر مطابق قانون در مدت زمانی مشخص حضانت طفل با مادر و سپس با پدر خواهد بود.
اما در طلاق توافقی پدر و مادر تصمیم می گیرند که سرپرست فرزند چه کسی باشد. برای مثال زوج و زوجه می توانند در حالی که حق حضانت با مادر است، این کار را به صورت توافقی به پدر محول نمایند. در این صورت دادگاه نیز در صورتی که توافق و تصمیم آن ها مصلحت کودک را بر خطر نیندازد، با آن ها موافقت خواهد کرد.
حضانت فرزند دختر و پسر بعد از بلوغ
مطابق قوانین حاکم در کشور ما، دختر از بدو تولد تا هفت سالگی تحت حضانت مادر خواهد بود. سپس از هفت الی نه سالگی نیز، تحت سرپرستی پدر می باشد. در خصوص فرزند پسر نیز، از زمان تولد تا هفت سالگی حضانت او با مادر، و از هفت الی پانزده سالگی نیز تحت حضانت پدر خواهد بود.
حال پس از رسیدن پسر به سن ۱۵سالگی و دختر به سن ۹سالگی، مطابق نظر قانونگذار آن ها دیگر طفل نبوده و به بلوغ رسیده اند. به همین دلیل از این سن به بعد می توانند سرپرست خود را انتخاب نمایند. یعنی هم فرزند دختر و هم فرزند پسر، پس از رسیدن به بلوغ، می توانند انتخاب کنند که حضانت و سرپرستی آن ها بر عهده چه کسی باشد.
حضانت فرزند در اسلام
در دین مبارک اسلام نیز در خصوص مسئله حضانت احکامی وجود دارد. در احکام مربوط به حضانت نیز مانند سایر احکام الهی، بیش از هر چیزی به مصلحت افراد اهمیت داده شده است. مطابق احکام اسلامی حضانت طفل پسر از زمان تولد تا دو سالگی با مادر و سپس با پدر خواهد بود.
چرا که در این زمان نوزاد دوره شیرخوارگی خود را سپری می کند، و بیشترین نیاز را به مادر خواهد داشت. حال در دین اسلام حضانت دختر از زمان تولد تا هفت سالگی با مادر بوده، و پس از آن نیز سرپرستی او به پدر محول می شود.
حضانت فرزند بعد از فوت پدر
گاهی دیده می شود، که دوران حضانت مادر به اتمام رسیده، و سرپرستی کودک به پدرش واگذار می شود. حال پدر نیز در زمان سرپرستی خود فوت می کند. در این صورت تکلیف حضانت طفل چگونه است؟ در این مورد شرایط کاملا متفاوت خواهد بود. در صورتی که پدر فوت کند، حق حضانت فرزند به مادر می رسد.
یعنی مادر موظف است که فرزند خود را نگهداری نماید. اما در برخی موارد ممکن است مادر نیز در قید حیات نبوده، و یا از شایستگی ها و شرایط لازم برخوردار نباشد. در این صورت حق حضانت طفل با جد پدری او خواهد بود.
نحوه گرفتن حضانت فرزند توسط مادر
همانطور که گفتیم مطابق قانون حضانت دختر و پسر تا هفت سالگی با مادر خواهد بود. اما اگر پدر فوت کند، یا صلاحیت نگهداری از فرزند خود را نداشته باشد، مادر می تواند برای گرفتن حضانت طفل خود اقدام نماید.
در این صورت مادر باید به دادگاه خانواده مراجعه نموده، و دادخواستی مبنی بر سلب حضانت از پدر یا دریافت حق سرپرستی فرزندان تنظیم نموده و سپس به دادگاه ارائه نماید. اگر مادر بتواند ادله و مستندات کافی برای اثبات عدم صلاحیت پدر را به دادگاه ارائه نماید، به راحتی می تواند با حکم قضایی عهده دار حضانت فرزندان خود شود.
نفقه در حضانت فرزند توسط مادر
نفقه به هزینه های زندگی فرزندان که شامل هزینه خوراک، پوشاک، مسکن و …..هستند گفته می شود. حال مطابق قانون پرداخت نفقه فرزند، تحت حضانت هر شخصی که باشد، با پدر خواهد بود. پس حتی اگر نگهداری فرزند به مادر نیز سپرده شود، پدر باید هزینه های زندگی طفل را بپردازد.
میزان نفقه نیز بر اساس توانایی پدر تعیین می گردد، و باید در موعد مقرر پرداخت گردد. حال در صورتی که پدر در هر زمانی از پرداخت نفقه فرزند خود اجتناب نماید، مادر می تواند علیه او در دادگاه طرح دعوا نموده، و حق و حقوق قانونی فرزند خود را مطالبه کند.
حضانت فرزند در صورت ازدواج مجدد مادر
اگر زمانی که مادر از فرزند خود مراقبت می نماید، ازدواج کند، گاها ممکن است حضانت از او سلب شود. در چنین شرایطی حضانت طفل به پدر سپرده شده، و مادر نیز می تواند در بازه های زمانی مختلف با فرزند خود ملاقات کند. اما بازهم دادگاه در این مورد کاملا بر اساس مصلحت و صلاح فرزند، عمل می کند.
حضانت فرزند اگر پدر واجد شرایط قانونی نبوده و صلاحیت لازم را نداشته باشد، حتی در صورت ازدواج مجدد مادر نیز همچنان با او خواهد بود. همچنین در همه موارد نیز در صورت ازدواج مجدد مادر، حضانت طفل از او سلب نمی شود. چرا که مادر می تواند با ارائه مستندات و معرفی همسر خود به دادگاه، اثبات نماید که سرپرستی او به هیچ عنوان خطر یا ضرری برای کودک به همراه ندارد. در این صورت حتی اگر مادر مجددا ازدواج نموده باشد نیز، بازهم دادگاه حضانت فرزند را به او محول می کند.
مدارک لازم برای گرفتن حضانت
چه پدر و چه مادر برای اینکه بتوانند حضانت طفل خود را دریافت نمایند، می بايست مدارک مهمی را به دادگاه ارائه نمایند. چرا که در صورت عدم ارائه یا حتی کامل نبودن این مدارک، ممکن است دادگاه درخواست آن ها را رد کند. این مدارک به شرح زیر می باشند:
- سند طلاق
- شناسنامه و کارت ملی فرزند و فرد متقاضی
- دادخواست دریافت حضانت
- نتایج تحقیقات در خصوص عدم صلاحیت سرپرست فعلی
وکیل متخصص حضانت فرزند
دریافت حضانت و سرپرستی کودک مسئله نسبتا پیچیده ای بوده، و مراحل قانونی زیادی دارد. به همین دلیل برای اقدام در این خصوص، می بايست حتما از یک وکیل متخصص و کاردان در این زمینه کمک بگیرید. وکلای تخصصی و حرفه ای در این زمینه، دانش فراوانی دارند.
به همین دلیل می توانند به شما خدمات و مشاوره های لازم را ارائه نموده، و در این زمینه مراحل پرونده اتان را نیز به بهترین نحو ممکن پیش ببرند. پس در هر مرحله ای که از شکایت خود که هستید، کمک گرفتن از وکلای کاردان حوزه حضانت فرزند را فراموش نکنید.
