گرفتن پول وکیل از متهم زمانی میسر است که متهم محکوم شده باشد و حکم به نفع شاکی صادر گردد. در این وضعیت شاکی می تواند به دو صورت خسارتی را که برای پیگیری دادرسی به وکیل پرداخت کرده است از مجرم دریافت کند. یک روش آن است که همزمان با دفاع از خود در دادگاه و بدون نیاز به تقدیم دادخواست و پرداخت هزینه، این کار را انجام دهد و روش دیگر آن است که بعد از پیروزی در دعوا با تقدیم دادخواست و پرداخت هزینه، خسارات وارد شده بر خود را از مجرم مطالبه کند. در این وضعیت پس از صدور حکم به نفع شاکی، در آن قید می شود که مجرم باید یک مبلغ مشخص را به عنوان حق الوکاله وکیل یا خسارت وارد شده به شاکی پرداخت کند.
چه زمانی متهم موظف به پرداخته هزینه وکیل و دادرسی می شود؟
در دعاوی مختلف قضایی اصل بر آن است که هر کدام از طرفین دعوا خواهان یا خوانده، متهم یا شاکی می توانند مستقیم در دادگاه حاضر شوند و نمی توان آنها را مجبور به گرفتن وکیل پایه یک دادگستری تهران نمود.
اما در صورتی که یکی از طرفین دعوا به هر دلیل برای پیگیری روند دادرسی خود وکیل استخدام کند. در صورتی که این شخص به عنوان شاکی یا متهم در دعوا پیروز شود می تواند هزینه یا حق الوکاله پرداختی به وکیل را از محکوم علیه مطالبه کند.
اما باید به این نکته توجه داشت که این مبلغ به میزانی از فرد بازنده در دعوا مطالبه می شود که وکیل مربوطه در قرارداد وکالت ارائه شده به دادگاه درج کرده باشد و اگر حق الوکاله دریافتی به وسیله وکیل بیش از مبلغ درج شده در وکالت نامه ارائه شده به دادگاه باشد.
طرف پیروز در دعوا نمی تواند آن مبلغ را از محکوم علیه یا کسی که حکم بر علیه او صادر شده است مطالبه کند چون سندی برای تایید آن مبلغ وجود ندارد.
مبلغ حق الوکاله چقدر باید باشد که امکان مطالبه آن از محکوم علیه وجود داشته باشد؟
معمولاً معیار و میزان مشخصی برای سقف، حق الوکاله و مطالبه آن از متهم وجود ندارد و معمولا مبلغی که در وکالت نامه نوشته می شود با مبلغ واقعی تعیین شده برای حق الوکاله و دستمزد وکیل متفاوت است.
لذا مبلغ درج شده در وکالت نامه به عنوان مبلغ واقعی حق الوکاله نیست چون اکثر وکلاء حق الوکاله واقعی خود را به دادگاه اعلام نمی کنند.
بنابراین مبلغ زیادی به عنوان حق الوکاله در وکالت نامه وکلاء درج نمی شود و مبلغ درج شده در وکالت نامه معمولاً مبلغ کم و معقولی در حد مبلغی است که سالانه از سوی قوه قضاییه و کانون وکلاء به عنوان حق الوکاله تعیین می‌شود.
لذا مبلغ درج شده در وکالت نامه بر این اساس ثبت می‌شود تا هنگام ارائه وکالتنامه به دادگاه برای پیگیری پرونده‌های مختلف مبلغ درج شده برای مراجع قضایی سوال برانگیز نباشد.
نحوه مطالبه حق الوکاله از متهم
نحوه مطالبه حق الوکاله از متهم به این شکل است که متهم به صرف متهم بودن موظف به پرداخت حق الوکاله نیست و در صورتی پرداخت حق الوکاله بر او تحمیل می شود که به عنوان مجرم شناخته شده و حکم بر علیه او صادر شود.
معمولاً در دعاوی مختلف، طرفین دعوا به دو روش می توانند هزینه وکیل و دادرسی را از طرف مقابل مطالبه کنند.
یک روش آن است که طرف پیروز در دعوای مطرح شده ضمن ارائه دادخواست مبنی بر مطالبه موضوع دعوای مورد ادعای خود بر علیه طرف مقابل، از دادگاه رسیدگی کننده بخواهد که پس از شناسایی و مشخص شدن حق طرف مورد نظر، محکوم علیه را نیز به پرداخت حق الوکاله و هزینه دادرسی محکوم کند.
اما این کار اگر به هر دلیل انجام نشود فرد پیروز در دعوا می تواند بعداً با تنظیم دادخواست جداگانه و مستقل و پرداخت هزینه های لازم، مبلغ حق الوکاله و هزینه دادرسی را از محکوم علیه مطالبه کند.
آیا خوانده یا متهم می تواند هزینه دادرسی و پول وکیل را از خواهان یا شاکی دریافت کند؟
در صورتی خوانده یا متهم می تواند پول وکیل و هزینه دادرسی را از شاکی یا خواهان دریافت کند که حکم به نفع او صادر شده باشد و ادعای مطرح شده از سوی خواهان یا شاکی مورد تایید قرار نگرفته باشد و حکم به ضرر خواهان یا شاکی صادر گردد.
در این وضعیت اگر خوانده یا متهم وکیل گرفته باشد و بخواهد هزینه صرف شده برای استخدام وکیل را از شاکی دریافت کند.
به دو روش می تواند این کار را انجام دهد. یک روش آن است که همزمان با دفاع از خود در دادگاه و بدون نیاز به تقدیم دادخواست و پرداخت هزینه های جانبی، خواستار دریافت این هزینه ها شود یا بعد از پیروزی در دعوا و صدور حکم به نفع او، اقدام به تنظیم دادخواست کرده و پس از پرداخت هزینه های لازم، حق الوکاله و خسارات وارد شده به خود را از خواهان یا شاکی مطالبه کند.
سخن پایانی
گرفتن پول وکیل از متهم زمانی امکان پذیر است که پس از طی شدن روال دادرسی، حکم نهایی بر علیه متهم صادر شده و متهم به عنوان مجرم شناخته شود.
بر اساس ماده ۵۱۹ قانون آیین دادرسی مدنی، محکوم له یا کسی که حکم نهایی دادگاه به نفع او صادر شده است می تواند برای دریافت هزینه های دادرسی از جمله حق الوکاله و هزینه صرف شده برای اینکار اقدام کند.
البته باید به این نکته توجه داشت که محکوم له یا فرد پیروز در دعاوی مختلف فقط می تواند مطالبه هزینه هایی را درخواست کند که مستند و قانونی باشند.
از جمله مستنداتی که محکوم له یا فرد پیروز در دعاوی مختلف به منظور دریافت هزینه دادرسی باید پس از تنظیم دادخواست به شعبه رسیدگی کننده ارائه دهد می توان به مواردی مثل قرار داده وکالت، رسید های پرداخت و مدارکی که مبالغ پرداخت شده و نحوه انجام این کار در آنها ثبت شده باشد.
پس از پذیرش درخواست مطالبه خسارات وارد شده از سوی دادگاه رسیدگی کننده و صدور حکم به پرداخت این هزینه ها، اگر محکوم علیه از پرداخت هزینه های تعیین شده خودداری کند.
طرف محکوم له یا صاحب حق می تواند با مراجعه به واحد اجرای احکام شعبه مورد نظر، درخواست تعقیب و اجرای حکم را مطرح و پیگیری کند.
