در صورتی به بدهی، خسارت تاخیر تادیه تعلق نمی گیرد که شرایط قانونی برای توجیه تاخیر وجود داشته باشد. از جمله شرایطی که می تواند تاخیر تادیه را اثبات کرده و باعث تعلق نگرفتن خسارت تاخیر تادیه شود می توان به مواردی مانند اثبات اعسار مطلق بدهکار، ورشکستگی مدعوین و بدهکار، تاخیر در پرداخت حقوق مستخدمین دولت، شرایط اضطراری و ویژه با تایید مراجع قانونی، توافق دو طرف برای بخشش خسارت و غیر اشاره کرد.
خسارت تاخیر تادیه چیست؟
خسارت تاخیر تادیه زمانی مطرح می شود که بدهکار بدهی خود را به طلبکار در موعد مقرر پرداخت نکند و فرد طلبکار به دلیل دیر کرد، خواهان دریافت خسارت شود.
به عبارت ساده، خسارت تاخیر تادیه، نوعی جبران خسارت مالی است که برای دیر کرد در پرداخت بدهی و ضرر های ناشی از آن تعیین می گردد.
بنابراین هر گاه فرد بدهکار بدهی و دیون خود را در زمان مشخص شده پرداخت نکند یا به تعهدات مالی خود عمل ننماید.
قانون این امکان را برای فرد طلبکار فراهم کرده است که از بدهکار به دلیل تاخیر در تادیه بدهی، خسارت مطالبه کند.
در واقع خسارت تاخیر در تادیه بدهی، نوعی هزینه جبرانی است که برای پوشش دادن هزینه های ناشی از کاهش ارزش پول یا فرصت مالی از دست رفته از بدهکار مطالبه می شود.
خسارت تاخیر تادیه چه زمانی تعلق نمی گیرد؟
خسارت تاخیر تادیه یک حق قانونی است که به طلبکار تعلق می گیرد و قانون بدهکار را مکلف کرده است که در صورت عدم پرداخت به موقع بدهی یا دیر کرد، هزینه دیر کرد یا مابع التفاوت آن را به طلبکار پرداخت کند.
اما با توجه به شرایط، ممکن است معافیت هایی نیز برای عدم پرداخت بدهی در نظر گرفته شود که از آن جمله می توان به مواردی که در ادامه می آید اشاره کرد.
- اثبات اعسار مطلق
اثبات اعسار مطلق یکی از مواردی است که به آن خسارت تاخیر تادیه تعلق نمی گیرد. به این معنا که اگر محکوم علیه توانایی مالی لازم برای پرداخت خسارت تاخیر تادیه را نداشته باشد و بتواند ناتوانی خود از این بابت در مراجع قانونی به اثبات برساند خسارت تاخیر تادیه به او تعلق نمی گیرد.
- ورشکستگی
ورشکستگی یکی دیگر از مواردی است که به آن خسارت تاخیر تادیه تعلق نمی گیرد. به عبارت دیگر وقتی فرد مقروض یا مدیون به دلایل مختلف ورشکست شده و سرمایه خود را از دست می دهد در صورت اثبات این امر در مراجع قانونی، از زمان ورشکسته شدن نسبت به پرداخت خسارت تاخیر تادیه معاف می شود و به او خسارت دیر کرد تعلق نمی گیرد.
- تاخیر یا دیر کرد در پرداخت حقوق مستخدمین دولت
تاخیر یا دیر کرد در پرداخت حقوق مستخدمین دولت از دیگر مواردی است که به آن خسارت تاخیر تادیه تعلق نمی گیرد.
به عبارت دیگر وقتی فرد طلبکار کارمند دولت باشد و به دلایل مختلف مثل عدم تامین بودجه، حقوق او با تاخیر پرداخت شود. کارمند طلبکار نمی تواند از دولت به عنوان بدهکار یا صاحب کار خواهان دریافت خسارت تاخیر تادیه شود.
- شرایط اضطراری و ویژه
شرایط اضطراری و ویژه یکی دیگر است مواردی است که به آن خسارت تاخیر تادیه تعلق نمی گیرد. به این معنا که اگر در هنگام بروز بلایای طبیعی یا شرایط غیر قابل پیش بینی و اضطراری فرد بدهکار نتواند بدهی فرد طلبکار را در موعد مشخص پرداخت کند و این امر در مراجع قانونی به اثبات برسد به فرد بدهکار پرداخت خسارت تاخیر تادیه تعلق نمی گیرد.
- عدم پرداخت دین نقد
عدم پرداخت دین نقد یکی دیگر از مواردی است که به آن خسارت تاخیر تادیه تعلق نمی گیرد. به عبارت دیگر وقتی موضوع تعهد، عدم پرداخت دین نقد یا ارائه کالا یا انجام کار خاصی باشد در صورت وقفه در ارائه کالا یا انجام کار و خدمات به آن خسارت تاخیر تادیه تعلق نمی گیرد و فرد طرف معامله موظف به پرداخت خسارت تاخیر نمی باشد.
- توافق طرفین
اگر بین طرفین معامله یعنی طلبکار و بدهکار بر سر پرداخت خسارت تاخیر تادیه تفاهم و توافق شود، دین پرداخت خسارت تاخیر تادیه ملغی شده و مسئله پرداخت خسارت تاخیر تعدیه به صورت مسالمت آمیز حل می شود.
- عدم امتناع از پرداخت بدهی
عدم امتناع از پرداخت بدهی یکی دیگر از مواردی است که به آن خسارت تاخیر تادیه تعلق نمی گیرد. به این معنا که اگر فرد بدهکار از پرداخت بدهی خود به هر دلیل شانه خالی نکند و بدهی خود را در موعد مقرر پرداخت کند، به آن خسارت تاخیر در تادیه تعلق نمی گیرد.
- تقسیط دین
تقسیط دین یکی دیگر از مواردی است که باعث می شود خسارت تاخیر در تادیه به مجموعه بدهی تعلق نگیرد و اگر در پرداخت برخی از اقساط، بدهی به دلایل مختلف تعلل شود.
پرداخت خسارت تاخیر تادیه فقط به اقساطی تعلق می گیرد که پرداخت آنها با تاخیر مواجه شده است و فرد بدهکار تعهدی برای پرداخت خسارت به ازای کل دین یا بدهی ندارد.
◁◁ مطلب پیشنهادی: خسارت تاخیر تادیه از چه زمانی محاسبه میشود؟
شرایط مطالبه خسارت تاخیر تادیه
مطالبه خسارت تاخیر تادیه تابع شرایطی است که بدون فراهم بودن آن ها امکان مطالبه خسارت تاخیر تادیه وجود ندارد و طلبکار نمی تواند بابت دیر کرد یا عدم پرداخت به موقع طلب خود از بدهکار شکایت کند.
از جمله شرایط مطالبه خسارت تاخیر تادیه می توان به مواردی مانند موضوع دین، مطالبه دین توسط طلبکار، تمکن مالی بدهکار، امتناع بدهکار از پرداخت بدهی با وجود تمکن مالی، تغییر فاحش شاخص قیمت های سالانه و غیره اشاره کرد که در ادامه به آنها پرداخته می شود.
- موضوع دین
موضوع دین یکی از عوامل موثر در شرایط مطالبه خسارت تاخیر تادیه است که بدون فراهم بودن آن امکان مطالبه خسارت وجود ندارد.
به عبارت ساده موضوع دین باید وجه رایج مملکت باشد به این معنا که بدهی به صورت پول رسمی یا ریال ایجاد شده باشد.
لازم به ذکر است که اگر بدهی به صورت کالا، خدمات یا ارز خارجی ایجاد شده باشد خسارت تاخیر تادیه به آن تعلق نمی گیرد و بدهکار در صورت تاخیر در پرداخت بدهی، مکلف به پرداخت خسارت به طلبکار نمی باشد.
- مطالبه دین توسط طلبکار
مطالبه دین توسط طلبکار یکی دیگر از عوامل نقش آفرین در مطالبه خسارت تاخیر تادیه است. به این معنا که طلبکار باید به صورت رسمی طلب خود را از بدهکار مطالبه کرده و با ارسال اظهارنامه رسمی فرد بدهکار را از تاخیر در پرداخت بدهی آگاه نماید و مطالبه خسارت تاخیر تادیه را به او گوشزد کند.
در ادامه اگر بدهکار نسبت به مطالب مطرح شده در اظهارنامه بی توجه بود، طلبکار می تواند با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، طرح دعوای مطالبه خسارت تاخیر تادیه را در دستور کار قرار دهد.
لازم به ذکر است که خسارت تاخیر تادیه در مواردی مانند چک، مهریه و اسناد رسمی لازم الاجرا از تاریخ سر رسید سند محاسبه می شود و مطالبه جداگانه برای آن وجود ندارد.
- تمکین مالی بدهکار
تمکین مالی بدهکار یکی دیگر از شرایط مطالبه خسارت تاخیر تادیه است، به این معنا که بدهکار باید از توانایی مالی لازم برای پرداخت بدهی، طلبکار برخوردار باشد و اگر بدهکار از تمکن مالی لازم برای پرداخت خسارت تاخیر تادیه برخوردار نباشد به او پرداخت خسارت تاخیر تادیه تعلق نمی گیرد.
- امتناع بدهکار از پرداخت بدهی با وجود تمکن مالی
امتناع بدهکار از پرداخت بدهی با وجود تمکن مالی یکی دیگر از شرایط مطالبه خسارت تاخیر تادیه است، به این معنا که اگر طلبکار از توانایی و تمکن مالی لازم برخوردار باشد و نسبت به پرداخت خسارت تاخیر تادیه اقدام نکند در این وضعیت طلبکار می تواند با استناد به این امر خواهان دریافت خسارت تاخیر تادیه شود.
- تغییر فاحش شاخص قیمت های سالانه
تغییر فاحش شاخص قیمت های سالانه یکی دیگر از شرایط و ملزومات مطالبه خسارت تاخیر تادیه است. به این معنا که اگر قیمت ها از زمان سر رسید بدهی تا زمان پرداخت آن به طور قابل توجهی افزایش یافته باشد.
در این وضعیت شرایط برای مطالبه خسارت تاخیر تادیه فراهم می شود و بدهکار می تواند پس از طرح دعوا، خواستار محاسبه خسارت تاخیر تادیه به نرخ روز شده و دریافت را مطالبه کند .
لازم به ذکر است که شاخص تغییر قیمت های سالانه هر سال یا در یک فاصله زمانی مشخص از سوی بانک مرکزی اعلام می شود.
سخن پایانی
در چه صورت خسارت تاخیر تادیه تعلق نمیگیرد؟ سوال رایج و متداولی است که ذهن افراد درگیر در این گونه پرونده ها را به خود مشغول می کند.
در پاسخ به این سوال باید گفت که وقتی بدهکار در موعد مقرر نسبت به پرداخت بدهی خود اقدام نمی کند. تاخیر ایجاد شده ممکن است باعث ضرر و زیان طلبکار شده و باعث شود طلبکار خواستار مطالبه خسارت تاخیر تادیه گردد.
اما در پاره ای از موارد به دلیل فراهم نبودن شرایط ممکن است به طلبکار خسارت تاخیر تادیه تعلق نگیرد که از آن جمله می توان به مواردی مانند اثبات اعسار مطلق بدهکار، ورشکستگی بدهکار، دویون دولتی مثل تاخیر در پرداخت حقوق مستخدمین دولت، شرایط اضطراری مثل زلزله یا بلایای طبیعی، توافق طرفین، عدم پرداخت دین نقد، عدم امتناع از پرداخت بدهی، تقسیط بدهی و غیر اشاره کرد.
