صدور قرار منع تعقیب توسط دادگاه کیفری دو

صدور قرار منع تعقیب توسط دادگاه کیفری ۲ زمانی مطرح می شود که تحقیقات مقدماتی پایان یافته باشد و به دلیل جرم نبودن فعل انجام شده یا نبودن مدارک لازم یا گذشت زمان قانونی  قرار منع یا موقوفی تعقیب صادر شود. لازم به ذکر است که قرار صادر شده به معنای توقیف قطعی، تعقیب کیفری متهم به حساب می آید و با صدور این قرار، پرونده کیفری متهم مختومه اعلام می شود به این معنا که به جز در موارد محدوده با شرایط خاص دیگر امکان تعقیب مجدد متهم  وجود ندارد.

تعریف قرار منع تعقیب

قرار منع تعقیب به تصمیمی گفته می شود که توسط مقامات قضایی مثل دادستان، دادیار یا بازپرس گرفته می شود. دلیل اتخاذ این تصمیم نیز فقدان دلایل کافی یا عدم تحقق عناصر قانونی جرم است.

به عبارت دیگر وقتی مقام قضایی پس از بررسی و ارزیابی پرونده، عناصر جرم را برای تعیین مجازات کافی نمی ‌داند و به این نتیجه می رسد که عمل منتسب به متهم به لحاظ قانونی جرم نیست و قانونگذار برای آن اتهام، جرم انگاری نکرده است یا دلایل کافی برای اثبات اتهام وارده وجود ندارد پرونده را مختومه اعلام کرده و برای فرد متهم قرار منع تعقیب صادر می کند.

دلایل صدور قرار منع تعقیب توسط دادگاه کیفری دو

صدور قرار منع تعقیب با توجه به شرایط پرونده و نوع اتهام وارده ممکن است دلایل متفاوتی داشته باشد. اما بر اساس ماده ۲۶۵ و ۲۷۸ قانون آیین دادرسی کیفری، قرار منع تعقیب از سوی مقامات قضایی به سه دلیل اصلی صادر می شود که در ادامه به آنها اشاره می شود.

• جرم نبودن عمل ارتکابی

جرم نبودن عمل ارتکابی بر اساس قوانین کیفری یا تغییر تعاریف جرم یکی از دلایل صدور قرار منع تعقیب توسط دادگاه کیفری دو است.

به عبارت دیگر وقتی برای عمل ارتکابی فرد متهم، تعریف قانونی مشخص وجود نداشته باشد و قانونگذار برای آن جرم انگاری نکرده باشد، مقام قضایی می تواند با استناد به این امر عمل ارتکابی را جرم ندانسته و برای فرد متهم قرار منع تعقیب صادر کند.

• فقدان دلیل کافی

فقدان دلیل کافی یکی دیگر از دلایل صدور قرار منع تعقیب توسط دادگاه کیفری دو برای افراد متهم است.

وقتی دلایل کافی برای اثبات جرم انتسابی به متهم وجود نداشته باشد و شاکی مدارک و شواهد لازم را برای اثبات ادعای خود ارائه نکند، دلیلی برای تعقیب و مجازات متهم وجود ندارد و برای افراد متهم قرار منع تعقیب صادر می شود.

• عدم کفایت دلایل

عدم کفایت دلایل از دیگر علل صدور قرار منع تعقیب توسط دادگاه کیفری دو است، به این معنا که وقتی دلایل و شواهد برای اثبات جرم فرد متهم کافی نباشد به شکلی که مجری قانون  نتواند با استناد به آن ها برای فرد متهم جرم انگاری کرده و مجازات تعیین نماید پرونده مختومه شده و برای متهم قرار من تعقیب صادر می شود.

اعتراض به قرار منع تعقیب

بر اساس قانون حق اعتراض شاکی یا مدعی خصوصی به قرار منع تعقیب محفوظ است و فرد شاکی یا مدعی خصوصی می تواند ظرف مدت ۱۰ روز از زمان ابلاغ حکم قرار منع تعقیب، نسبت به آن اعتراض کند.

در ادامه دادگاه رسیدگی کننده به اعتراض ثبت شده رسیدگی کرده و پس از بررسی لازم تصمیم نهایی را اتخاذ می کند.

بنابراین فرد شاکی یا معترض به قرار منع تعقیب باید در فاصله زمانی ۱۰ روز پس از ابلاغ حکم به آن اعتراض کند چون پس از طی شدن زمان ۱۰ روزه، امکان اعتراض به قرار منع تعقیب سخت شده و حتی غیر ممکن می شود.

تعقیب مجدد پس از صدور رای منع تعقیب

هرچند پس از صدور رای منع تعقیب قطعی، پرونده مختومه شده و تعقیب فرد متهم خاتمه پیدا می کند. اما در موارد خاص و استثنایی ممکن است این رای نقض شده و فرد متهم تحت تعقیب قرار گیرد.

بر اساس ماده ۲۷۸ قانون آیین دادرسی کیفری،  پس از صدور رای قرار منع تعقیب به دلایل مختلف مثل فقدان یا عدم کفایت دلیل، اگر دلیل جدیدی برای انتصاب جرم به فرد متهم کشف شود امکان تعقیب مجدد متهم وجود دارد و دادگاه رسیدگی کننده می تواند با نقض قرار منع تعقیب، دستور تعقیب و دستگیری مجدد فرد متهم را برای پاسخگویی صادر کند.

این ماده قانونی بیشتر برای ایجاد توازن بین حق متهم و امنیت قضایی در جامعه و برخورد با مجرمان لحاظ شده است.

به عبارت دیگر پس از صدور قرار منع تعقیب، در صورتی که در موارد استثنایی شواهد و دلایلی در اثبات جرم کشف شود این امکان وجود دارد که مقامات قضایی بر اساس ماده ۲۷۸ قانون آیین دادرسی کیفری، رای منع تعقیب صادر شده را لغو کرده و دستور تعقیب مجدد فرد متهم را صادر کنند.

مرجع صالح برای صدور رای تعقیب مجدد

مرجع صالح برای صدور رای تعقیب مجدد با توجه به محل صدور قرار منع تعقیب ممکن است متفاوت باشد. به این معنا که اگر قرار من تعقیب به وسیله دادسرا صادر شده باشد، نقض قرار منع تعقیب و صدور رای تعقیب مجدد باید به وسیله دادستان صادر شده و تعقیب مجدد زیر نظر دادستان انجام شود.

اما وقتی قرار منع تعقیب به وسیله دادگاه صادر شده باشد. نقض قرار منع تعقیب و درخواست تعقیب مجدد باید به وسیله دادستان ارائه شود و با اجازه دادگاه صالحه تعقیب مجدد در دستور کار قرار گیرد.

به طور کلی درخواست تجدید تعقیب پس از صدور قرار منع تعقیب، در حوزه وظایف دادستان است و دادستان می تواند دستور  تعقیب مجدد را به دلایل خاص و استثنایی صادر کند.

عدم وجود مهلت مشخص برای درخواست تعقیب مجدد

باید به این نکته توجه داشت که برای درخواست تعقیب مجدد مهلت و زمان مشخصی وجود ندارد و قانونگذار در این مورد ساکت است.

به طور کلی تقاضای تعقیب مجدد تابع ضوابط عمومی مرور زمان است به این معنا که مهلت شکایت و تعقیب متهم تابع مواد قانونی ۱۰۵ و ۱۰۶ قانون مجازات اسلامی است.

به عبارت دیگر قرار منع تعقیب به معنای مختومه شدن پرونده و خاتمه تعقیب است مگر در شرایط خاص و استثنایی، بنابراین درخواست تعقیب مجدد عمومیت کلی ندارد.

لذا قانونگذار برای آن مهلت مشخصی تعیین نکرده است و در پرونده های خاص هر زمان که دلایل و شواهد جدیدی دال بر مجرم بودن فرد متهم کشف شود. این امکان برای دادستان فراهم است که با استناد به دلایل کشف شده اقدام به صدور دستور تعقیب مجدد کند.

سخن پایانی

صدور قرار منع تعقیب توسط دادگاه کیفری دو زمانی در دستور کار قرار می گیرد که جرم وجود نداشته باشد یا دلایل و مدارک کافی برای انتساب جرم به متهم فراهم نباشد.

 همچنین گذشت زمان قانونی ممکن است باعث از بین رفتن امکان انتساب جرم به فرد متهم شود  در این وضعیت با نظر قاضی، دادستان، دادیار یا بازپرس ممکن است پرونده مختومه شده و رای منع تعقیب صادر گردد.

البته باید به این نکته توجه داشت که در موارد استثنایی و خاص ممکن است  قرار منع تعقیب بر اساس ماده ۲۷۸ قانون آیین دادرسی کیفری نقض شده و برای فرد متهم درخواست تعقیب مجدد صادر شود.