سوالات قاضی از شهود اعسار زمانی کاربرد داشته و مطرح می شود که محکوم به یا شخص درگیر در پرونده های حقوقی توانایی پرداخت هزینه های دادرسی یا جریمه های مالی را نداشته باشد. در این وضعیت فرد معسر یا کسی که توانایی پرداخت هزینه دادرسی یا جریمه مالی نداشته باشد می تواند با تقدیم دادخواست و ضمیمه کردن گواهی کتبی اعسار در قالب استشهادنامه، ناتوانی خود را از پرداخت هزینه ها اعلام کرده و از دادگاه درخواست صدور معافیت از پرداخت هزینه های دادرسی یا محکومیت های قضایی کند. در ادامه قاضی پرونده برای بررسی موضوع و تصمیم گیری، شهود و امضا کنندگان گواهی کتبی را احضار کرده با طرح پرسش هایی، صحت ادعای اعسار مطرح شده را بررسی می کند.
معسر کیست و حکم اعسار چگونه صادر می شود؟
معسر به کسی گفته می شود که به علت ناتوانی مالی یا عدم دسترسی به اموال، از عهده پرداخت جریمه های مالی یا هزینه های دادرسی بر نمی آید.
قانونگذار برای حمایت از حقوق افراد معسر و ناتوان از پرداخت جریمه های مالی یا هزینه های دادرسی، راهکار حقوقی اعسار را پیش بینی کرده است.
به این معنا که شخص مدعی عدم توانایی مالی در پرداخت محکوم به یا هزینه های دادرسی، می تواند با تنظیم دادخواست اعسار و ضمیمه کردن استشهاد کتبی اعسار، از دادگاه تقاضای صدور حکم اعسار کند.
در این وضعیت قاضی رسیدگی کننده، شهود و امضا کنندگان استشهادیه کتبی را احضار کرده و برای ارزیابی ادعای مطرح شده سوالاتی در مورد وضع مالی و شرایط زندگی درخواست کننده اعسار از آنها مطرح می کند که جواب شهود و امضا کنندگان استشهاد کتبی می تواند در تصمیم گیری قاضی پرونده موثر باشد.
برای صدور حکم اعسار چه مراحلی باید طی شود؟
برای صدور حکم اعسار و تقسیط یا عدم پرداخت هزینه های دادرسی و جریمه های مالی، معسر باید با در دست داشتن استشهادیه کتبی اعسار که دربردارنده شهادت دو نفر شاهد عاقل و بالغ است، (شهود باید حتی المقدور از وضعیت مالی فرد مدعی اعسار مطلع باشند و آمادگی خود را برای حضور در دادگاه و شهادت اعلام کرده باشند) به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و اقدام به تنظیم دادخواست اعسار نماید.
در ادامه پس از ثبت دادخواست اعسار، جلسات دادگاه به صورت الکترونیک یا دستی به فرد مدعی اعسار و شهود اطلاع رسانی می شود تا در زمان مقرر در جلسات رسیدگی شرکت کرده و ادعای مطرح شده مورد رسیدگی قرار گیرد.
در این مرحله قاضی رسیدگی کننده علاوه بر بررسی اموال و دارایی های فرد مدعی اعسار برای تایید ناتوانی او از پرداخت هزینه ها، شهود امضا کننده استشهادیه اعسار را نیز احضار کرده و برای اعتبار سنجی ادعای مطرح شده از آنها سوالاتی می پرسد که می تواند در نتیجه پرونده و تصمیم گیری قاضی موثر باشد.
در نهایت پس مطرح شدن سوالات قاضی از شهود و اعتبار سنجی سخنان مطرح شده، در صورتی که این سخنان و ادعای مطرح شده تایید شود حکم اعسار برای فرد مدعی صادر می گردد.
شرایط انتخاب شاهد برای دادگاه اعسار
انتخاب هر کس به عنوان شاهد برای دادگاه اعسار ممکن نیست و شاهدانی که برای این کار انتخاب و معرفی می شوند باید شرایط و ویژگی هایی لازم برای این کار را داشته باشند که عدم حصول هر یک از این شرایط ممکن است شهادت آنها را با مشکل و چالش مواجه کند.
قانونگذار برای شاهد یا شاهدان دادگاه اعسار شرایطی در نظر گرفته است که در ادامه به آنها اشاره می شود. اولین شرط شاهد یا شاهدان معرفی شده به دادگاه اعسار، بلوغ است به این معنا که شاهد معرفی شده باید به سن قانونی رسیده باشد که این سن برای دختر ۹ سال تمام و برای پسر ۱۵ سال تمام در نظر گرفته شده است.
شرط دیگر، سلامت عقل است به این معنا که شاهد اعسار باید از صحت و سلامت کامل عقل برخوردار باشد و مجنون یا دیوانه نباشد.
عدالت یکی دیگر از شرایط شاهد یا شاهدان اعسار است به این معنا که شاهد یا شاهدان نباید به دروغگویی و فریبکاری شهرت داشته باشند.
داشتن ایمان و اعتقادات مذهبی از دیگر شرایط شاهد یا شاهدان دادگاه اعسار است چون قاضی شهود را ملزم به سوگند می کند لذا برای جلوگیری از ریا کاری شاهدی که معرفی می شود باید اعتقاد مذهبی راسخ و قلبی داشته باشد.
طهارت ذات و با اصل و نسب بودن یکی دیگر از شرایط شهود دادگاه اعسار است به این معنا که فرد شاهد باید اصل و نسب مشروع داشته باشد و تولد او حاصل روابط نامشروع نباشد.
داشتن شغل مشخص یکی دیگر از شرایط شاهد یا شاهدان دادگاه اعسار است به این معنا که شاهد معرفی شده نباید متکدّی یا ولگرد باشد به این معنا که نیاز به دریافت پول او را به شهادت دادن متمایل و وادار کرده باشد.
چه سوالاتی از شاهدان اعصار پرسیده می شود؟
معمولاً در هنگام ثبت دادخواست اعسار باید استشهادیه اعسار نیز که به امضا شهود معتبر رسیده نیز به مدارک ضمیمه شده و ارائه گردد.
به این معنا که پس از مشخص شدن دادگاه رسیدگی کننده، قاضی مربوطه پرونده را بررسی کرده و وقت جلسه رسیدگی را به خواهان ابلاغ می کند.
در ادامه علاوه بر آنکه لیست اموال اعلامی از سوی خواهان بررسی می شود. شهود امضا کننده استشهادیه اعسار نیز به دادگاه احضار می شوند تا پس از پاسخ دادن به سوالات قاضی، صحت شهادت آنها ارزیابی گردد.
باید خاطرنشان کرد که سوالات پرسیده شده از شاهد یا شاهدان اعسار، کاملا یکسان نیستند و ممکن است سوالات مطرح شده با توجه به نوع و موضوع پرونده متفاوت باشد اما این سوالات در همه پرونده ها عمدتاً در یک چهارچوب خاص و حول یک محور مشخص پرسیده می شود.
در ادامه به برخی از سوالات متداول از شهود برای ارزیابی وضعیت مالی فرد مدعی اعسار پرداخته می گردد.
- سوالاتی پیرامون مدت آشنایی شاهد با فرد خواهان صدور حکم اعسار
- سوالاتی پیرامون شغل و خانواده فرد خواهان صدور حکم اعسار
- سوالاتی پیرامون وضعیت معیشت فرد مدعی اعسار
شهود اعسار از هزینه دادرسی یا محکوم به باید چند نفر باشد؟
بر اساس قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، شهود اعسار از هزینه دادرسی در دادگاه باید دو نفر باشد. برای آنکه دادخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی یا جریمه مالی به نتیجه برسد فرد درخواست کننده باید دو شاهد معتبر داشته باشد که این افراد استشهادیه اعسار و ناتوانی مالی او را امضا کرده و پذیرفته باشند برای شهادت در دادگاه حاضر شوند.
همچنین باید به این نکته توجه داشت که کار شهود به امضا کردن استشهادنامه اعسار محدود نمی شود و پس از تایید صلاحیت آن ها از سوی قاضی مربوطه به دادگاه احضار شده و باید به سوالات قاضی در مورد اعسار فرد درخواست کننده پاسخ دهند.
نحوه پاسخ به سوالات قاضی از شهود اعسار
هرچند پاسخ به سوالات قاضی از شهود اعسار با توجه به نوع پرونده و شرایط آشنایی طرفین ممکن است متفاوت باشد اما نحوه پاسخ به سوالات قاضی از شهود اعسار می تواند نقش مهم و بسزایی در به نتیجه رسیدن پرونده داشته باشد.
معمولاً در پاسخ به سوال قاضی در مورد نحوه آشنایی شاهد با مدعی اعسار، بهترین پاسخ آن است که فرد شاهد اطلاعات دقیقی در مورد نحوه آشنایی و روابط خود با فرد مدعی اعسار به دادگاه ارائه دهد تا اظهارات بیان شده قابل پذیرش باشد.
همچنین در پاسخ به سوال قاضی در مورد مدت آشنایی شاهد با فرد خواهان صدور حکم اعسار، پاسخ مناسب آن است که فرد شاهد به مدت طولانی آشنایی خود با فرد مدعی اعسار و رفت و آمد خانوادگی با او اشاره کند که می تواند نشان دهنده آگاهی از شرایط زندگی فرد مدعی اعسار باشد.
در پاسخ به سوال قاضی در مورد شغل، وضع معیشت و تعداد اعضای خانواده فرد مدعی اعسار نیز بهترین پاسخ شاهد می تواند ذکر دقیق جزئیات شغل و درآمد فرد خواهان اعسار، به خصوص تعداد فرزندان و افراد تحت تکفل او باشد تا توان مالی فرد مدعی اعسار برای قاضی رسیدگی کننده روشن تر شود.
بنابراین نحوه معرفی فرد خواهان اعسار و اشاره به جزئیات زندگی او می تواند در صدور حکم نهایی بسیار موثر و گره گشا باشد.
قبل از امضای استشهادنامه اعسار به وسیله شاهد، توجه به چه نکاتی حائز اهمیت است؟
هرچند امضای استشهادنامه اعسار و شهادت برای تایید اعسار و ناتوانی یک فرد از پرداخت هزینه های دادرسی یا جریمه های مالی عملی پسندیده و نوع دوستانه است اما باید به این نکته توجه داشت که شهادت دروغ عملی ناپسند و ناجوانمردانه است که قانونگذار برای آن جرم انگاری کرده و مجازات در نظر گرفته است.
شهادت دروغ برای تایید اعسار و ناتوانی یک فرد از پرداخت هزینه دادرسی یا محکوم به، از نظر شرعی مصداق پایمال کردن حق الناس است.
به همین دلیل قضات در بررسی شرایط شهود محتاط بوده و سوالات قاضی از شهود اعسار با جزئیات پرسیده می شود، به شکلی که اگر شهادت دروغ باشد، شاهد نتواند از عهده پاسخ به سوالات مطرح شده برآید.
از دلایل پاسخ دقیق و با جزئیات به سوالات قاضی جلوگیری از متهم شدن شاهد به دروغگویی است چون هرگونه اشتباه می تواند شاهد یا شاهدان را با جرم شهادت دروغ و مجازات حبس یا زندان مواجه کند.
همچنین سئوالات قاضی از شهود اعسار، باید به شکل دقیق با جزئیات پاسخ داده شود و کسانی که از نزدیک با درخواست کننده اعسار و شرایط زندگی او در ارتباط هستند اقدام به امضای استشهادنامه کنند تا در آینده هیچ یک از طرفین دچار مشکل نشوند.
سخن پایانی
معمولا سوالات قاضی از شهود اعسار، زمانی مطرح می شود که یک فرد به دلیل عدم توانایی در پرداخت هزینه دادرسی یا محکوم به از دادگاه درخواست اعسار کند.
در این وضعیت فرد مدعی اعسار و ناتوانی از پرداخت هزینه های دادرسی یا جریمه های مالی باید با در دست داشتن مدارک لازم و استشهادیه امضا شده توسط شهود به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کند تا دادخواست اعسار او تنظیم و ثبت شده و در ادامه زمان و شعبه رسیدگی کننده به او ابلاغ گرد.
نکته مهم در به نتیجه رسیدن دادخواست اعسار از پرداخت هزینه های دادرسی یا محکوم به، شهادت شهود معتبر و پاسخ درست، آنها به سوالاتی است که قاضی پرونده برای ارزیابی شرایط فرد مدعی اعسار مطرح می کند.
