همه ما انسان ها در طول زندگی خود دچار اشتباهات و لغزش هایی می شویم، که اگر بتوانیم در هنگام خطا خود را متوقف و کنترل کنیم درس های زیادی خواهیم گرفت. اما گاهی نفس افراد به آن ها اجازه کنترل خود را نداده، و فرد خواسته یا ناخواسته مرتکب جرم و خطا می شود. یکی از روش هایی که قانونگذار برای تامل و اندیشیدن به اشتباهات و کنترل نفس، برای محکومان در نظر گرفته است، زندان یا حبس می باشد. هر فرد بر اساس جرمی که مرتکب می شود، ممکن است مدت زمانی را در حبس سپری کرده و سپس آزاد گردد. اما تحمل حبس و زندان برای افراد، قطعا بسیار دشوار خواهد بود. چرا که آزادی مهمترین خواسته هر انسان بوده، و زندان می تواند آن را از افراد سلب کند. گرفتن آزادی از افراد، مانند چیدن بال های پرواز آن ها خواهد بود. به همین دلیل قانونگذار شرایطی را در نظر گرفته، تا زندانیان بتوانند در خصوص بخشی از مدت زمان حبس خود عفو دریافت نمایند، و آزاد شوند. به آزادی این چنینی در قانون کشور ما، آزادی مشروط گفته می شود. در واقع خانواده مجرمین می توانند در صورت وجود شرایطی برای آزادی منوط به شرط آن ها اقدام نمایند. در این صورت مجرم می تواند با طی نمودن برخی مراحل از حبس آزاد شده و مابقی مدت زمان حبس او بخشیده می شود.
آزادی شرطی برای اولین بار در سال ۱۳۳۷وارد قانون شده، و برای مجرمین در نظر گرفته شد. آزادی منوط به شرط می تواند برای هر یک از مجرمین شرایط خاص خود را داشته باشد. اما امروزه طیف گسترده ای از زندانیان، قادر به استفاده از آزادی مشروط خواهند بود.
فواید آزادی مشروط
آزادی به صورت مشروط می تواند فواید زیادی را به همراه داشته باشد. در درجه اول مدت زمان باقی مانده حبس مجرم، در این نوع آزادی بخشیده خواهد شد. در نتیجه مهمترین مزیت این نوع آزادی را، می توان دریافت عفو در خصوص حبس دانست.
همچنین در آزادی این چنینی، معمولأ شروط سختی در نظر گرفته نمی شود. در نتیجه بسیاری از مجرمین می توانند از آن استفاده کنند. آزادی مشروط یک فاکتور مثبت دیگر نیز دارد. برای دریافت این نوع آزادی، نیاز به طی نمودن مراحل پیچیده و دشواری نبوده، و معمولا روند ساده ای دارد.
مطلب پیشنهادی : وکیل انحصار وراثت
شرایط تقدیم لایحه آزادی مشروط
تقدیم لایحه آزادی به صورت مشروط همانطور که از نام آن مشخص است، شرایط خاصی دارد. در صورت عدم وجود این شرایط، زندانی امکان استفاده از این نوع آزادی را نخواهد داشت.
در ادامه مهمترین شرایط آزادی منوط به شروط را، ذکر نموده ایم:
- عدم وجود سابقه محکومیت
یکی از مهمترین شرایط دریافت این نوع آزادی، عدم وجود سابقه محکومیت می باشد. در واقع مجرم نباید قبلا به حبس یا زندان محکوم گردیده باشد. اگر مجرم دارای سابقه این چنینی نباشد، قادر به دریافت آزادی مشروط خواهد بود. در غیر این صورت این نوع آزادی به افراد تعلق نمی گیرد.
- اجرای قسمتی از مجازات زندان
یکی دیگر از شرایط مهم آزادی زندانیان به صورت مشروط، اجرای قسمتی از مجازات زندان آن ها می باشد. در واقع مجرم می بايست حتما بخشی از حبس خود را سپری کرده، تا بتواند از این آزادی استفاده کند. زندانیانی که بیش از سه سال حبس دارند می بايست حداقل دو سوم از مدت زمان حبس خود را، در زندان سپری کرده باشند. مجرمینی نیز که حبس آن ها کمتر از سه سال می باشد، می بايست حداقل نصف حبس خود را بگذرانند. در غیر این صورت آزادی مشروط به آن ها تعلق نخواهد گرفت.
- حسن اخلاق و رفتار
آزادی منوط به شرط در صورتی به زندانی اعطا می شود، که دارای حسن اخلاق و رفتار نیز باشد. در واقع فرد باید در طول مدت زمان حبس خود، اخلاق و رفتاری شایسته داشته باشد. در این صورت قانونگذار ممکن است این مورد را بر مبنای اصلاح شدن متهم گذاشته، و او را مستحق دریافت این نوع آزادی بداند. حال در قانون کشور ما، هنوز هم معیاری برای حسن اخلاق زندانیان در نظر گرفته نشده است.
پس می توان بیان نمود که منظور از حسن اخلاق، در واقع همان رعایت مقررات و قوانین زندان می باشد. اگر مجرم در طول مدت زمان حبس خود رفتار و کردار شایسته داشته باشد، کارشناسان فنی زندان شرایط او را مورد بررسی قرار داده، تا از اصلاح شدن فرد و متحول گردیدن شخصیت او اطمینان حاصل نمایند. در این صورت آزادی مشروط به زندانی اعطا می گردد.
- عدم تکرار جرم
اگر قاضی احتمال دهد که زندانی پس از آزادی، دو مرتبه جرم مورد نظر را تکرار خواهد کرد، ممکن است برای او آزادی از نوع مشروط را در نظر نگیرد. چرا که آزادی شرطی، تنها در صورتی به افراد تعلق می گیرد، که قاضی تشخیص دهد در آینده دیگر مرتکب جرم نخواهند شد. البته تشخیص این معیار قطعا کار دشواری خواهد بود. چرا که پی بردن به تفکر افراد و بررسی قصد و نیتشان، قطعا آسان نیست.
در نتیجه ممکن است قانونگذار برای در نظر گیری آزادی مشروط و حصول اطمینان از عدم ارتکاب جرم، همان معیار حسن اخلاق و رفتار افراد را مدنظر قرار دهد. چرا که حسن اخلاق و رفتار به منزله اصلاح شدن متهم بوده، و در صورت دارا بودن این ویژگی قطعا احتمال ارتکاب مجدد جرم از سوی او بسیار کم خواهد بود.
- جبران ضرر و زیان شاکی
و حالا می رسیم به آخرین شرط تقدیم لایحه آزادی منوط به شروط، که البته مهمترین مورد نیز تلقی می شود. افراد برای دریافت آزادی مشروط می بايست حتما ضرر و زیان شاکی پرونده را پرداخت نمایند. به عنوان مثال اگر فردی به علت شکستن و از بین بردن اموال دیگری به زندان افتاده باشد، باید خسارات وارده را به او پرداخت نماید. در این صورت می تواند از آزادی منوط به شرط استفاده کند.
اما گاهی مجرم شرایط مالی مطلوبی ندارد، و قادر به پرداخت خسارات نیست. این مسئله نمی تواند از دریافت آزادی مشروط برای زندانی، جلوگیری کند. در این مورد زندانی باید وعده دهد که در صورت آزادی، خسارات شاکی را پرداخت می نماید. در نتیجه آزادی به او تعلق خواهد گرفت.
نتایج آزادی مشروط در نتیجه لایحه برای آزادی مشروط
برای اینکه زندانی بتواند از اینگونه آزادی بهره مند شود، می بايست وکیل او لایحه یا دادخواستی را تنظیم نموده و به مرجع قضایی دارای صلاحیت تقدیم نمایند. در این صورت مرجع قضایی شرایط مجرم را مورد سنجش قرار داده، و در صورتی که مستحق آزادی باشد، مراحل قانونی آن را طی خواهد کرد. حال آزادی مشروط که با تنظیم لایحه به مجرم اعطا شود نیز، نتایجی قانونی در پی دارد.
در درجه اول در صورت اعطای این نوع آزادی، مدت زمان مشخصی برای آن در نظر گرفته می شود. مطابق دیدگاه قانونگذار، مدت زمان آزادی زندانیان به این صورت، حداقل یک سال و حداکثر پنج سال خواهد بود. تنها زمانی آزادی شرطی کمتر از یک سال است، که میران حبس باقی مانده نیز کمتر از یک سال باشد.
حال از دیگر نتایج این نوع آزادی، می توان به تحت نظر قرار داشتن مجرم اشاره نمود. گاهی ممکن است قاضی مجرم را پس از آزادی مکلف به انجام برخی دستورات قضایی نماید. در این صورت مجرم تحت نظر خواهد بود، تا در مدت زمان آزادی مشروط خود این دستورات را به انجام برساند.
در چه مواردی مجرم نمی تواند از آزادی مشروط بهره مند شود؟
گاهی نیز به علت وجود برخی شرایط، مجرم نمی تواند از آزادی به صورت شرطی بهره مند شود. در نتیجه این نوع آزادی به او تعلق نخواهد گرفت. در ادامه مواردی که محکوم نمی تواند از آزادی منوط به شرط بهره مند شود را، نام برده ایم:
- در صورتی که مجرم به علت ارتکاب جرم در زمینه مواد مخدر، به بیش از پنج سال حبس محکوم گردیده باشد، آزادی مشروط به او تعلق نخواهد گرفت. البته این مورد تنها زمانی صدق می کند که، قاضی برای مجرم حداقل مجازات را در نظر گرفته باشد.
- اگر فرد به جرم اسید پاشی در زندان باشد نیز، قادر به استفاده از این نوع آزادی نخواهد بود. چرا که اینگونه مجرمین به احتمال زیاد، پس از آزادی نیز ممکن است، انگیزه های شوم داشته و مجددا مرتکب جرم شوند.
- اگر فردی به تبعید در زندان محکوم گردیده باشد، چون اقامتش اجباری خواهد بود، آزادی از نوع مشروط به او تعلق نخواهد گرفت.
