تصرف مال غیر چیست

تصرف مال غیر چیست؟ تصرف مال غیر از نظر قانونی به شرایطی اطلاق می شود که شخصی به زور و از روی عمد مال کسی را بدون اطلاع یا رضایت او تصرف کند. وقتی ملک یا اموال یک شخصی  حقیقی به زور یا بدون رضایت صاحب آن به وسیله غیر، تصرف شود به این اقدام تصرف  مال غیر یا تصرف عدوانی گفته می شود.

تصرف مال غیر  برای سهولت در  رسیدگی از نظر قانونی به دو بخش حقوقی و کیفری تقسیم می شود. در این تقسیم بندی هر یک از بخش ها تعریف خاص و حوزه قانونی خود را در بر می گیرد و قانونگذار شرایط تخلف و مجازات لازم برای آن ها را به تفکیک روشن کرده است.

تصرف مال غیر از نگاه کیفری

تصرف مال غیر از نگاه کیفری شرایطی را در بر می گیرد که طبق آن  اموال و دارایی هایی که امکان نقل و انتقال ندارند و قانونگذار آن را به عنوان اموال غیر منقول می شناسد بدون اجازه و رضایت صاحب یا مالک آن که یک شخص حقیقی است از روی عمد به وسیله شخص یا اشخاصی تصرف شود.

بر اساس ماده 690 قانون مجازات اسلامی در شرایطی که هر سه عنصر جرم یعنی عنصر قانونی، مادی و معنوی را بتوان برای  شخص متصرف با ادله قانونی  به اثبات رسانید. علاوه بر برگرداندن اموال تصرف شده به صاحب اصلی و خواهان،  به تشخیص قاضی پرونده  با توجه به ادله موجود، مجازاتی بین یک ماه تا یک سال حبس و زندان  برای شخص یا اشخاص متصرف اموال غیر در نظر گرفته می شود.

تصرف مال غیر از دید حقوقی

تصرف مال غیر از دید حقوقی به معنای آن است که اگر تصرف مال یا دارایی دیگران با اطلاع قبلی و به صورت آگاهانه از طرف متصرف  انجام شده باشد.

 از نظر قانونگذار شرایط متفاوت می شود. اینگونه هم می توان گفت که در تصرف مال غیر، وجود یا عدم وجود رکن روانی یا نقشه قبلی و آگاهانه در دستور تصرف مال غیر است که می تواند نوع مجازات متصرف را روشن کند.

در این شرایط ابتداء باید آگاهی داشتن یا نداشتن متهم نسبت به تعلق دارایی یا ملک تصرف شده  به خودش یا غیر برای قاضی با ادله قانونی به اثبات برسد تا قاضی بتواند بررسی  پرونده را  از دید حقوقی یا کیفری مشخص  کند.

بنابراین برای بررسی این گونه پرونده ها می بایست ابتداء شرایط پرونده مشخص گردد.  اگر مشخص شود که تصرف مال غیر به صورت آگاهانه و با اطلاع قبلی انجام شده است باید ابتداء طرح شکوائیه اولیه حقوقی آماده و برا بررسی مقدماتی به دادگاه مربوطه ارائه شود.

معمولا در این شرایط  دادخواست  تصرف مال غیر یا عدوانی به صورت حقوقی بررسی می شود. باید به این نکته توجه داشت که در تصرف عدوانی کیفری صدور دستور رفع تصرف ملک یا دارایی نیازی به تنظیم دادخواست حقوقی ندارد. و طرح شکوائیه کیفری و تقدیم آن برای بررسی به  دادسرا کفایت می کند.

حکم تصرف مال غیر از دید قانون

حکم تصرف مال غیر از دید قانون در ضابطه آیین دادرسی مدنی و قانون مجازات اسلامی متفاوت است. بدین شکل که در حکم تصرف مال غیر در ضابطه آیین دادرسی مدنی دستیابی مالکیت برای صدور حکم لازم نیست.  اما  در ضابطه مجازات اسلامی برخلاف آیین دادرسی مدنی دستیابی مالکیت برای بررسی و صدور حکم‌ ضروری است.

 به زبان ساده اینگونه می توان گفت که در ضابطه مجازات اسلامی نیازی به بررسی و دستیابی به پیشینه تصرف شاکی نیست. اما ضوابط آیین دادرسی مدنی ملاک صدور حکم دستیابی پیشینه تصرف و یا تصرف جدید است.

آیا حکم تصرف مال غیر قابل پیگیری است

حکم تصرف مال غیر هم از منظر کیفری و هم  حقوقی  قابل پیگیری است به این شکل که قانونگذار در پرونده های مال غیر یا تصرف عدوانی شرایطی در نظر گرفته است که امکان طرح شکوائیه، بررسی و تعقیب خوانده  برای شاکی یا شاکیان فراهم است و به  صورت مشخص و مجزا دستور جلب کیفری برای متهم یا متهمان  صادر می شود.

وقتی در ادامه روند بررسی پرونده های تصرف مال غیر یا عدوانی،  دادخواست رفع تصرف داده می شود، می بایست در دادسرا ی کیفری  متهم به خاطر انجام جرم تصرف مال غیر یا عدوانی تحت تعقیب قرار گیرد. لذا  در این شرایط قید  درخواست رفع تصرف در دادخواست کیفری  تا دستگیر شدن متهم یا خوانده، عملی لغو شده محسوب می شود.

حکم تصرف مال غیر برای چه اموالی می باشد؟

حکم تصرف مال غیر به اموال و دارایی هایی مثل زمین، مغازه، ملک و … اطلاق می شود که  در مراجع قانونی با عنوان اموال غیر منقول هم شناخته می شوند. ساختار و چگونگی این اموال به شکلی است که غیر قابل حمل و جابجایی هستند و یک شخص فقط می تواند از طریق معامله یا فروش آن ها را به اموال و دارایی های دیگر تبدیل کند.

یعنی مالک یا کسی که اموال غیر منقول را در اختیار دارد فقط از طریق فروش و گرفتن پول و طلا یا ارزهای خارجی یا در قبال گرفتن ملک یا سرمایه در جای دیگر می تواند دارایی خود را جابجا و  منتقل نماید و امکانی برای او فراهم نیست که بتواند ملک یا دارایی خود را به شکل مستقیم منتقل نماید.

البته باید به این نکته توجه داشت که بر سر تعریف نوع مال غیر در میان کارشناسان اختلاف وجود دارد و فقط قانون و دستور قضایی می تواند به عنوان ملاک کار مورد استناد قرار گیرد.

دعوای مالکیت یا خلع ید چه هست؟

دعوای مالکیت یا خلع ید زمانی اتفاق می افتد که دو نفر با ارایه ادله یا بدون داشتن مدرک  و ادله و فقط بر اساس اما و اگر به  شکل همزمان ادعای مالکیت بر یک ملک یا دارایی را  مطرح می کنند.

در این شرایط دادگاه زمانی حکم تصرف مال غیر برای طرفین دعوا صادر می کند که هر طرف بتواند با مدارک ، اسناد یا شهود معتبر مالکیت خود را بر ملک یا دارایی مورد ادعا برای دادگاه به اثبات برساند.

قاعدتا پس از بررسی اسناد و شواهد حکم صادر شده  و غیر قانونی بودن تصرف خوانده اثبات می شود سپس دادگاه حکم خلع ید از خوانده صادر می کند.

حکم تصرف مال غیر چه هست و چه مجازاتی را دارد؟

قانونگذار حکم تصرف مال غیر در ماده 690 تا 693 قانون مجازات اسلامی را  در حقوق کیفری  به این شکل بیان می کند که هر گاه شخص یا اشخاصی اقدام به تصرف اموال دیگران بدون اجازه و رضایت آن ها بکنند این عمل با  عنوان تصرف اموال غیر  یا تصرف عدوانی شناخته می شود.

این تصرف به هر شکلی که باعث به وجود آمدن مزاحمت یا پایمال کرد حق و حقوق دیگران باشد از نظر قانونگذار و مراجع قضایی عملی مجرمانه است که متناسب با میزان و نوع جرم برای آن مجازات تعیین شده است.

برای تصرف مال غیر یا عدوانی بر اساس قوانین جاری مجازاتی بین یک ماه تا یکسال حبس در نظر گرفته شده است که میزان آن را قانون و قاضی با توجه به میزان جرم و  مستندات پرونده مشخص می کنند. همچنین در پرونده های تصرف مال غیر،  دادسرا موظف است تا رفع تصرف از ملک یا دارایی شخصی که مورد تعرض قرار گرفته است پیگیری پرونده را ادامه دهد.

 معمولا شکوائیه و دادخواهی برای تصرف عدوانی در شعب مختلف قضایی برای پیگیری پذیرفته می شود. دادسرا ها هم به عنوان مراکزی که  کار  بررسی اموال غیر منقول را انجام می دهند  می تواند محل مناسبی برای دادخواهی و اقامه دعوا  در این زمینه باشند.

حکم تصرف زمین مال غیر

حکم تصرف زمین مال غیر از طریق تنظیم فرم اثبات تصرف زمین مال غیر یا تصرف عدوانی قابل پیگیری است. به این شکل که شخص خواهان یا شاکی می تواند با تنظیم  شکوائیه یا درخواست دادخواهی  و ارائه آن به مراجع قضایی نسبت به تصرف زمین به وسیله افراد غاصب تقاضای  دادخواهی کند.

 برای مال غیر یا تصرف عدوانی بر اساس قوانین جاری مجازاتی بین یک ماه تا یک سال حبس در نظر گرفته شده است که میزان آن با توجه به تخلف انجام شده مشخص می شود. پس از صدور حکم ملک مورد نظر از شخص خوانده خلع ید شده و به خواهان تحویل داده می شود.

 برای خلع ید کردن مال غیر یا تصرف عدوانی بهتر است خواهان برای اقدام به دادخواهی و گرفتن حق خود از مشاوره وکلاء مجرب و با تجربه استفاده کند تا پرونده آن ها با سرعت بیشتری به نتیجه برسد.

دعوای تصرف عدوانی از کدام راه مطرح می شود؟

دعوای تصرف عدوانی از طریق دادرسی کیفری و حقوقی قابل پیگیری است. منتهی به دلیل طولانی بودن دادرسی حقوقی خیلی از افراد ترجیح می دهند برای احقاق حق خود و رسیدن به نتیجه مطلوب در زمان کوتاه تر، دعوای تصرف مال غیر یا تصرف عدوانی را از طریق دادرسی کیفری دنبال کنند.

 چون برای این افراد گرفتن حق خود و رفع تصرف کفایت می کند و به دلیل طولانی بودن روند دادرسی حقوقی و وجود پیچ و خم های اداری، مجازات و به زندان انداختن متصرف را  صلاح ندانسته و مقرون به صرفه نمی دانند.

 پس وقتی خواهان دادرسی کیفری را برای خلع ید متصرف مال غیر در دستور کار قرار می دهد برای رسیدن به هدف فقط کافی است که مالکیت خود را برای دادگاه به اثبات برساند تا حکم دادگاه به نفع او صادر شود.

 اما در دادسرای حقوقی خواهان برای رسیدن به هدف نیاز به اثبات مالکیت خود ندارد.  بلکه برای طرح شکایت تصرف قبلی خواهان و عدوانی بودن عمل خوانده کفایت می کند. لذا خواهان باید تصرف عدوانی خوانده با طرح و نقشه یا بدون طرح و نقشه  را با آوردن شهود و ادله مناسب اثبات کند که اینکار ممکن است باعث طولانی شدن روند دادرسی  شود.

بررسی به دستور تصرف مال غیر در شکوائیه دعوای تصرف عدوانی چگونه است؟

بررسی به دستور تصرف مال غیر در شکوائیه دعوای تصرف عدوانی طبق روال جاری به این شکل است که طبق ماده 177 قانون آیین دادرسی مدنی، بررسی یک چنین پرونده هایی تابع نوبت برسی و آیین نامه ها نیست و بدون نوبت بررسی و پیگیری می شوند. در اینگونه پرونده ها خواهان و خوانده حق دفاع رو درو را دارند.

 در جریان بررسی دادخواست می بایست تصرف قبلی خواهان و تصرف عدوانی خوانده قابل دستیابی باشد. تا دادگاه بتواند حکم صادر کند. همچنین باید توجه داشت که شخص سوم یا شخص ثالثی که در جریان این دعوا حق خود را ضایع شده بداند می تواند وارد بحث و شکایت شود.

در دعوای تصرف مال غیر یا تصرف عدوانی حکمی که به وسیله دادگاه صادر می شود یا  دستور تصرف مال غیر باید سریعا اجرا شود و رفع تصرف بدون فوت وقت انجام گردد. در دستور تصرف مال غیر حکم صادره دادگاه قابل تجدید نظر است و برعکس سایر دعاوی تجدید نظر خواهی، خواهان یا خوانده نمی تواند مانع از اجرای حکم صادر شده گردد.

مجازات تصرف عدوانی یا تصرف مال غیر چه هست؟

مجازات تصرف عدوانی یا تصرف مال غیر در قوانین جاری کشور به وضوح مشخص شده است.  همانطور که گفته شد پس از اثبات اتهام تصرف مال غیر یا تصرف عدوانی با توجه به میزان تخلف مشخص می شود یا اگر مبهم باشد مورد آن قاضی مربوطه تصمیم می گیرد.

 طبق قوانین جاری مجازاتی بین یک ماه تا یک سال حبس برای غاصب و متصرف  عدوانی در نظر گرفته می شود. در ماده 690  قانون مجازات اسلامی در دستور تصرف مال غیر  چهارچوب و نوع جرم به شکلی که در ادامه می آید مشخص شده است.

 در این بند قانون تصریح شده است که هر کس به وسیله صحنه سازی از قبیل دیوار کشی، پی کندن، کرت بندی، امحاء مرز، نهر کشی، زراعت یا امثال آن دست به تصرف زمین های زراعی، جنگل ها، مراتع ملی، کوهستان ها، باغ ها یا اراضی متعلق به حکومت یا شرکت های زیر مجموعه حکومت،  سازمان ها، شهرداری ها و مکان های متعلق به عامه مردم دست بزند عمل مجرمانه مرتکب شده است و باید در اسرع وقت خلع ید شده و به مجازات مندرج در قانون برسد.

ویژگی داشتن وکیل حکم تصرف مال غیر یا عدوانی

داشتن وکیل حکم تصرف مال غیر یا عدوانی می تواند باعث تسریع در روند پرونده شود و شرایطی فراهم کند تا خواهان زودتر بتواند به حق خود برسد. وکلاء مجرب و کاردان به دلیل  آشنایی با قوانین حقوق قضایی و شناخت مسیرهای اداری می توانند از سرگردانی موکلین خود در روند پر پیچ و خم اداری جلوگیری کنند.

داشتن وکیل در حکم تصرف مال غیر یا عدوانی این امکان را به موکل یا خواهان می دهد که طوری اسناد و مدارک لازم و شهود مناسب را برای ارائه به دادگاه سازماندهی و مدیریت کند که از اطاله دادرسی جلوگیری کرد و خواهان بتواند در زمانی کوتاه به نتیجه مطلوب برسد.

سخن پایانی

تصرف مال غیر یا تصرف عدوانی به تصرف یا غصب اموال یا املاک دیگران بدون رضایت و خواسته آن ها اطلاق می شود. این نوع دعوا  از جمله دعاوی مطرحی است که سالانه به شکل پر تعداد برای رسیدگی به قوه قضائیه ارجاع می شود. رسیدگی به اینگونه دعاوی بر اساس قوانین جاری در قالب کیفری و حقوقی انجام می شود.

یعنی اگر هدف خواهان فقط احقاق حق و رفع تصرف از ملک یا دارایی خود باشد از طریق دادسرای کیفری اقدام می کند و اگر علاوه بر رفع تصرف درصدد مجازات متصرف باشد باید عنصر معنوی یا روح تزویر کاری خوانده را برای دادگاه با ادله مناسب به اثبات برساند.