وضعیت ارث فرزند نامشروع

وضعیت ارث فرزند نامشروع با فرزندی که حاصل ازدواج موقت باشد متفاوت است؛ چون فرزند نامشروع نسبتی مشروع با پدر و مادر خود ندارد و ارث نمی‌برد. بر اساس ماده 884 قانون مدنی^[1] به فرزندان حاصل از زنا و رابطه نامشروع جنسی هیچ ارثی از والدین تعلق نمی‌گیرد، اما  پاسخ این سوال که آیا فرزند صیغه ای ارث می‌برد؟ یا خیر؟ جواب مثبت است. چون بر اساس قانون مدنی دختر و پسری که در دوران زوجیت متولد می‌شوند متعلق به شوهر هستند چون در اینجا زوجیت اعم از دائم و موقت محسوب می‌شود در نتیجه فرزندی که از ازدواج موقت حاصل شود به والدین خود ملحق است و از آنها ارث می‌برد.

چه موانعی باعث می‌شود به کودک ارث تعلق نگیرد؟

بر اساس ماده 861 قانون مدنی^[2] عدم وجود دو عامل نسب یا مشروعیت و سبب باعث می‌شود از والدین به فرزند ارث تعلق نگیرد، یعنی برای آنکه فرزند بتواند از پدر و مادر خود ارث ببرد باید فرزند مشروع و قانونی آنها باشد.

قانون معتقد است که عمل زنا و فرزندی که از این طریق حاصل می‌شود مانع ایجاد نسب بین فرزند نامشروع و والدین می‌شود به همین دلیل فرزند ولد الزنا از والدین خود ارث نمی‌برد؛ بر اساس ماده 884 قانون مدنی فرزندی که حاصل رابطه جنسی نامشروع یا حاصل زنا باشد نه تنها از والدین خود بلکه از اقوام آنها هم هیچگونه ارثی به او تعلق نمی‌گیرد.

از نظر قانون برای آنکه کودک بتواند از والدین یا اطرافیان خود ارث ببرد می‌بایست نسب خونی یا سببی فرد با آن ها  از نظر قانون و شرع پذیرفته و در مراجع رسمی ثبت شده باشد.

یکی دیگر از موانع که باعث می‌شود به کودک ارث نرسد موانع ارث لعان است به این معنا که اگر شوهر به زن خود نسبت زنا دهد و فرزندی را که متولد شده است از خود نفی نماید یا به صراحت آن را فرزند خود نداند.

در این شرایط زن و شوهر از یکدیگر  ارث نمی‌برند و فرزند از پدرش که او را نفی کرده است ارث نمی‌برد. حتی اگر پس از لعن، پدر از کار خود پشیمان شده و رجوع کند در این شرایط فقط فرزند از پدر ارث می‌برد و پدر از او ارث نمی‌برد.

وضعیت ارث فرزند نامشروع

وضعیت ارث فرزند نامشروع بر اساس ماده 884 قانون مدنی به این شکل است که در صورت فراهم بودن شرایط فرزندی که حاصل ازدواج نامشروع یا زنا زاده است هم می‌تواند از والدین خود ارث ببرد.

بر اساس این ماده یک قانون مدنی، فرزند حاصل از ازدواج نامشروع یا ولد زنا در صورتی می‌تواند از پدر یا مادر و اقوام آنها ارث ببرد که حرمت رابطه ای که طفل مذکور ثمره آن است نسبت به یکی از والدین ثابت شود.

بدین شکل که اگر نسبت طفل فوق الذکر به یکی از والدین ثابت شود و نسبت طفل به طرف مقابل به واسطه اکراه یا اشتباه در زنا ثابت نشود، طفل مذکور فقط از طرفی که ثابت شده است پدر یا مادر و اقوام او هستند ارث می‌برد و متقابلا پدر یا مادر و اقوام مشروع پس از اثبات نسب از طفل مورد نظر ارث می‌برند.

اگر طرفینی که رابطه جنسی نامشروع انجام دادند یا یکی از آنها نسبت به عمل انجام شده جاهل باشد و نداند که مرتکب زنا شده است این عمل با عنوان اشتباه یا جهالت در زنا شناخته می شود.

هرگاه زن و مردی که با یکدیگر محرم نیستند و بین آنها صیغه محرمیت خوانده نشده است یا به بیان ساده علقه زوجیت بین آنها برقرار نشده است اقدام به آمیزش و رابطه جنسی نمایند؛ این عمل با عنوان زنا شناخته می‌شود حال اگر افرادی که اقدام به این کار کرده‌اند مذهبی و مقید باشند و اشتباهاً یا از روی جهالت مرتکب این امر شده باشند در صورت اثبات این امر از منظر قانونی فرزند متولد شده دارای نسبت با والدین خود است و از آنها ارث می‌برد.

به عنوان مثال اگر مرد و زنی برای مدت مشخصی با هم صیغه شده باشند و زمان اتمام صیغه را فراموش کرده باشند و بدون توجه به زمان صیغه رابطه جنسی برقرار نمایند و حاصل این رابطه جنسی یک فرزند باشد در صورت اثبات این امر، فرزند متولد شده با آن ها نسبت دارد و از آن ها ارث می‌برد.

در وضعیت جاهله یا اشتباه اگر زن از زنا بودن رابطه جنسی اطلاع داشته و مرد ناگاه باشد کودک از پدر ارث می‌برد و اگر مرد از عمل زنا آگاه باشد و زن ناآگاه  فرزند از مادر ارث می‌برد، در صورتی که که ثابت شود مرد و زن هر دو از روی ناآگاهی اقدام به انجام رابطه جنسی نامشروع کرده باشند فرزند حاصله از پدر و مادر ارث می‌برد.

آیا فرزند صیغه ای ارث میبرد؟

ازدواج موقت در حقوق باعنوان نکاح منقطع یا متعه و در عرف مردم با نام صیغه شناخته می‌شود، صیغه یا ازدواج موقت در فقه شیعی آمده و مورد قبول علمای چهارگانه اهل سنت نمی‌باشد؛ ازدواج موقت در ماده 1075 قانون مدنی^[3] به این صورت آمده است: «نکاح وقتی منقطع است که برای مدت معینی واقع شده باشد.»

ازدواج موقت نکاحی است که برای مدت مشخصی بین زن و مرد منعقد می‌شود و با پایان یافتن زمان آن خود به خود خاتمه پیدا کرده و نیاز به جاری شدن صیغه طلاق ندارد.

احکام خواص این نوع ازدواج در قانون مدنی با صراحت بیان شده است از جمله ذکر مهریه در عقد ازدواج موقت الزامی است و در صورتی که میزان مهریه مشخص نباشد نکاح موقت باطل است، همچنین در این نوع نکاح زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی‌برند و چنانچه شرط ارث بردن را طرفین در متن صیغه نامه گنجانده باشند این شرط خود به خود باطل است.

در ماده 1158 قانون مدنی^[4] در مورد ارث بردن فرزند پسر یا دختر حاصل از ازدواج موقت آمده است.«طفل متولد در زمان زوجیت ملحق به شوهر است و از شوهر ارث می برد…».

همچنین باید به این نکته توجه داشت که بر اساس قانون، گرفتن شناسنامه برای فرزند حاصل از ازدواج موقت الزامی است و همچنین  بر اساس ماده 1158 قانون مدنی فرزند متولد شده در زمان ازدواج موقت همانند سایر فرزندان متولد شده در عقد دائمی است و از والدین خود ارث می‌برد و چنانچه قبل از والدین خود بمیرد والدین از او ارث می‌برند.

سخن پایانی

وضعیت ارث فرزند نامشروع یا زنازاده که نسب مشروعی با والدین خود ندارد به این شکل است که اگر پدر و مادر او با آگاهی و عدم جهاله اقدام رابطه جنسی نامشروع و عمل زنا کرده باشند فرزندان آن ها زنازاده است و از پدر و مادر خود ارث نمی‌برد و پدر و مادر هم از او ارث نمی‌برند.

اما اگر هر یک از والدین بنا بر جهل و ناآگاهی نسبت به قبح عمل زنا، این کار را انجام داده باشد فرزند متولد شده دارای نسب با والدین خود بوده و از طرفی که با نا آگاهی آمیزش انجام داده ارث می‌برد؛ همچنین اگر مادر در زمان رابطه جنسی نسبت به قبح عمل زنا ناآگاه و پدر آگاه باشد فرزند فقط از مادر ارث می‌برد.

اما اگر پدر در زمان رابطه جنسی نسبت به عمل زنا ناآگاه و مادر آگاه باشد فرزند فقط از پدر ارث می‌برد، فرزند صیغه ای در صورتی از والدین خود ارث می‌برد که ازدواج موقت به صورت درست، شرعی و قانونی انجام شده باشد.

یعنی پدر و مادر یا صیغه نامه معتبر داشته باشند یا برای انجام صیغه به فرد معتبری که قابل استناد و شهادت دادن باشد مراجعه کرده باشند.

ماده ۸۸۴ قانون مدنی: ولد الزنا از پدر و مادر و اقوام آنان ارث نمیبرد لیکن اگر حرمت رابطه که طفل ثمره آن است نسبت به یکی از ابوین ثابت و نسبت به دیگری به واسطه اکراه یا شبهه زنا نباشد طفل فقط از این طرف و اقوام او ارث میبرد و بالعکس.

ماده ۸۶۱ قانون مدنی: موجب ارث دو امر است: نسب و سبب.

ماده ۱۰۷۵ قانون مدنی: نکاح وقتی منقطع است که برای مدت معینی واقع شده باشد.

ماده ۱۱۵۸ قانون مدنی: طفل متولد در زمان زوجیت ملحق به شوهر است مشروط بر اینکه از تاریخ نزدیکی تا زمان تولد کمتر از شش ماه و بیشتر از ده ماه‌ نگذشته باشد.